การศึกษาปัญหาความไม่สม่ำเสมอของแบบโครงสร้างแผนงานของการจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปี ในระบบงบประมาณแบบแผนงานสำหรับมหาวิทยาลัยของรัฐในระยะปีงบประมาณ 2525-2529

Abstract

การที่แผนพัฒนาเศรษบกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 5 พ.ศ. 2525-2529 ได้กำหนดนโยบายและมาตรการเพื่อควบคุมและจัดสรรรายจ่ายในภาครัฐบาลด้วยการปรับปรุงระบบงบประมาณแบบเดิมที่ใช้อยู่นานประมาณ 23 ปี (พ.ศ. 2502-2524) ซึ่งเป็นงบประมาณแบบแสดงรายการและงบประมาณแบบแสดงผลงานให้เป็นระบบงบประมาณแบบแผนงานให้เต็มรูปแบบภายในระยะเวลาของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 5 นี้ โดยเริ่มปรับทิศทางของการจัดทำงบประมาณตั้งแต่ปีงบประมาณ 2525 เป็นต้นไปนั้น การปรับปรุงระบบงบประมาณก็ได้กระทำอย่างค่อยเป็นค่อยไปตลอดช่วงระยะเวลาปีงบปีประมาณ 2525-2529 ในลักษณะของการปฏิรูประบบงบประมาณแผ่นดิน และได้ก่อให้เกิดปรากฎการณ์ซึ่งเป็นที่มาของปัญหาความไม่สม่ำเสมอของแบบโครงสร้างแผนงานของการจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีในงบประมาณแบบแผนงานสำหรับมหาวิทยาลัยของรัฐในระยะปีงบประมาณ 2525-2529 ซึ่งเป็นปฐมสนธิที่สำคัญของการศึกษาวิจัยนี้ การศึกษาวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวความคิดหลักของระบบงบประมาณแบบแผนงานที่นำมาประยุกต์ในภาครัฐบาลไทยและหลักการจัดเตรียมงบประมาณแบบแผนงานสำหรับมหาวิทยาลัยของรัฐตามที่ทบวงมหาวิทยาลัยและสำนักงบประมาณกำหนดไว้ในระยะปีงบประมาณ 2525-2529 จากนั้นจึงทำการศึกษาปัญหาความไม่สม่ำเสมอของแบบโครงสร้างแผนงานของการจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีในระบบงบประมาณแบบแผนงานสำหรับมหาวิทยาลัยของรัฐในระยะปีงบประมาณ 2525-2529 ว่ามีสาเหตุประการใดที่มาจากแบบโครงสร้างแผนงานของแผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษา ระยะที่ 5 พ.ศ. 2525-2529 ตลอดจนผลสรุปการเปรียบเทียบแบบโครงสร้างแผนงานของแผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษาฯ และแบบโครงสร้างของการจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีฯ กับหลักการของระบบงบประมาณแบบแผนงาน พร้อมทั้งเสนอแนวความคิดในการปรับปรุงแก้ไขให้ถูกต้องตามที่ควร โดยมีขอบเขตของการศึกษาวิจัย เฉพาะส่วนราชการที่กำหนดหลักการและกรอบของแบบโครงสร้างแผนงานสำหรับการจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีฯ คือสำนักงบประมาณ และทบวงมหาวิทยาลัยตามทิศทางของการกำกับการจากเบื้องบนลงสู่เบื้องล่าง และมีวิธีการค้นคว้าวิจัยในลักษณะของการวิจัยทางสังคมศาสตร์ที่เป็นการวิจัยประยุกต์ ซึ่งมีการกำหนดแบบวิจัยเป็น Pre-Experimental Design โดยมีข้อมูลจากการสัมภาษณ์ คำแนะนำปรึกษาประสบการณ์ในระหว่างปฏิบัติราชการ หนังสือ เอกสาร และสิ่งตีพิมพ์ต่างๆ จากห้องสมุด สำนักงบประมาณ ทบวงมหาวิทยาลัยและส่วนราชการที่เกี่ยวข้อง ผนวกกับการศึกษาต่างๆ ตามหลักสูตรการบัญชี นิติศาสตร์ และการฝึกอบรมเกี่ยวกับระบบงบประมาณแบบแผนงานที่สำนักงบประมาณ ในส่วนของการศึกษาและวิเคราะห์นั้นได้ใช้วิธีการสอบสวนความจริงย้อนหลังประกอบกับหลักการของระบบงบประมาณแบบแผนงานอันเป็นหลักบรรทัดฐานของการศึกษาวิจัยนี้ จากนั้นจึงทำการวิเคราะห์ทั้งเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณแล้วสรุปการศึกษาวิจัยแบบนิรมัยตามหลักบรรทัดฐานประกอบกับหลักเหตุผล แล้วจึงเสนอผลการศึกษาวิจัยซึ่งเป็นรายงานในลักษณะการพรรณาโวหารประกอบกับแผนภาพและตารางต่างๆ ทั้งเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ ผลการศึกษาวิจัยสามารถสรุปได้ว่า 1. ปัญหาความไม่สม่ำเสมอของแบบโครงสร้างแผนงานของการจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีในระบบงบประมาณแบบแผนงานสำหรับมหาวิทยาลัยของรัฐในระยะปีงบประมาณ 2525-2529 มีสาเหตุมาจากแบบโครงสร้างแผนงานของแผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษา ระยะที่ 5 พ.ศ. 2525-2529 ซึ่ง 1.1 ปฏิเสธสมมติฐานว่า มีแบบโครงสร้างแผนงานในแนวราบที่ไม่สม่ำเสมอ 1.2 ยอมรับสมมติฐานว่า ไม่มีส่วนประกอบของแบบโครงสร้างแผนงานในแนวตั้ง 1.3 ยอมรับสมมติฐานว่า ไม่เป็นไปตามหลักการของระบบงบประมาณแบบแผนงาน 1.4 ยอมรับสมมติฐานว่า ไม่สามารถยึดถือเป็นหลัก/กรอบของการจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีฯ 2. จากผลการเปรียบเทียบแบบโครงสร้างแผนงานฯ กับหลักการของระบบงบประมาณแบบแผนงาน 2.1 แบบโครงสร้างแผนงานของแผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษาระยะที่ 5 พ.ศ. 2525-2529 ไม่เป็นไปตามหลักการของระบบงบประมาณแบบแผนงาน 2.2 แบบโครงสร้างแผนงานของการจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีฯ ในระยะปีงบประมาณ 2525-2527 ไม่เป็นไปตามหลักการของระบบงบประมาณแบบแผนงาน แต่แบบโครงสร้างแผนงานของการจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีในระยะปีงบประมาณ 2528-2529 เป็นไปตามหลักการของระบบงบประมาณแบบแผนงาน ทั้งนี้โดยยึดหลัก/กรอบของแบบโครงสร้างแผนงานของทบวงมหาวิทยาลัย 2.3 ความสัมพันธ์ของแบบโครงสร้างแผนงานของแผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษาระยะที่ 5 พ.ศ. 2525-2529 กับ แบบโครงสร้างแผนงานของการจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีฯ ในระยะปีงบประมาณ 2525-2529 ไม่เป็นไปตามหลักการของระบบงบประมาณแบบแผนงาน การศึกษาวิจัยนี้สามารถเสนอแนวความคิดของการปรับปรุงแก้ไขให้ถูกต้องตามที่ควร โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้แบบโครงสร้างแผนงานของแผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษาฯ และแบบโครงสร้างแผนงานของการจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีฯ ในระยะต่อไปเป็นไปตามหลักการของระบบงบประมาณแบบแผนงาน และเพื่อให้การจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีฯ ยึดหลัก/กรอบของแผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษาระยะต่อไป ทั้งแบบโครงสร้าแผนงานและวงเงินงบประมาณรายจ่ายจำแนกตามแผนงานนั้น มีสิ่งที่ควรกระทำดังนี้ 1. ให้มีการกำหนดแบบโครงสร้างแผนงานของแผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษาฯ และแบบโครงสร้างแผนงานของการจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีฯ ให้ชัดเจนเป็นระบบตามหลักการของระบบงบประมาณแบบแผนงาน โดยให้มีการนิยามและกำหนดวัตถุประสงค์ของแบบโครงสร้างแผนงานในแนวราบ และส่วนประกอบของแบบโครงสร้างแผนงานในแนวตั้ง 2. กำหนดให้การจัดเตรียมงบประมาณรายจ่ายประจำปีฯ ต้องมีความสัมพันธ์สอดคล้องกับแผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษาโดยยึดถือหลัก/กรอบของแผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษาฯ ทั้งแบบโครงสร้างแผนงานและวงเงินงบประมาณรายจ่ายซึ่งจำแนกตามแผนงาน