การใช้พื้นที่และมัลติมีเดียของคณะละครเวทีร่วมสมัยในเทศกาลละครกรุงเทพ

Abstract

การวิจัยเรื่อง "การใช้พื้นที่และมัลติมีเดียของคณะละครเวทีร่วมสมัยในเทศกาลละครกรุงเทพ" นี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ของพื้นที่แสดงภายในประชาคมบางลำภูและการนำสื่อมัลติมีเดียประกอบการสร้างสรรค์งานของละครเวทีร่วมสมัยในเทศกาลละครกรุงเทพ ปี พ.ศ. 2549 รวมถึงศึกษาทัศนคติของผู้ชมที่มีต่อการใช้พื้นที่และมัลติมีเดีย โดยใช้วิธีการวิจัยแบบสหวิธีการ (Multiple Methodology) อันได้แก่การสังเกตกาณ์ (Observation) วิเคราะห์เชิงโครงสร้างร่วมกับวิเคราะห์เอกสาร (Documentary Research) การสัมภาษณ์เชิงลึก (In-Depth Interview) ศิลปินและผู้ชมที่มีประสบการณ์ด้านละคร และการสำรวจ (Survey Research) ทัศนคติผู้ชมทั่วไปด้วยแบบสอบถามจำนวน 100 ชุด โดยผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้ 1) พื้นที่แสดงในเทศกาลละครกรุงเทพ ปี พ.ศ. 2549 แบ่งเป็น 5 พื้นที่ ซึ่งสามารถจำแนกตามคุณลักษณะพื้นที่การแสดงเปิด ที่มีภาพรวมการสร้างสรรค์งานแบบเหนือจริง (Non-Realistic Style) อันได้แก่ เวทีป้อมพระสุเมรุ สวนสันติชัยปราการและบริเวณพลับพลา เวทีเด็กเยาวชนและครอบครัว คุณลักษณะพื้นที่กึ่งปิด-กึ่งเปิด ที่มีภาพรวมการสร้างสรรค์งานแบบเหนือจริงคือ เวทีล้อมรั้ว และคุณลักษณะพื้นที่การแสดงปิด ที่มีภาพรวมการสร้างสรรค์งานแบบเหนือจริง (Realistic Style) คือ พื้นที่การแสดงในร้านอาหารและสถานที่ราชการ ในการวิเคราะห์เปรียบเทียบการใช้พื้นที่กับรูปแบบโรงละคร พบว่า เวทีป้อมพระสุเมรุและเวทีเด็กเยาวชนและครอบครัว มีลักษณะใกล้เคียงแบบโพรซีเนียม สวนสันติชัยปราการและบริเวณพลับพลามีรูแปบบใกล้เคียงกับละครเร่ อารีนา และทรัสต์ เวทีล้อมรั้วมีการใช้พื้นที่ใกล้เคียงแบบโพรซีเนียมและแนวทดลอง การแสดงภายในร้านอาหารและสถานที่ราชการมีการใช้พื้นที่ใกล้เคียงพื้นที่รูปแบบแนวทดลองและลีฟวิ่งเธยร์เตอร์ (Living Theatre) ทั้งนี้พื้นที่แสดงเป็นปัจจัยรองจากประเด็นเนื้อหาที่มีส่วนสำคัญในการปรับแนวทางการนำเสนอให้เกิดพลังผลรวมละคร (Total Effect) นอกจากพบนี้เงื่อนไขของพื้นที่แสดงที่ส่งผลต่อการสร้างสรรค์งาน ได้แก่ การหาจุดร่วมการสร้างสรรค์งานกับพื้นที่คุณลักษณะพื้นที่แสดงที่เป็นพื้นที่เปิดหรือปิด ขนาดของพื้นที่ จุดยืนของพื้นที่แสดง สิ่งแวดล้อมที่เข้าแทรกแซง ระบบเทคนิค (แสง เสียง) ความคาดหวังของกลุ่มผู้ชมแต่ละพื้นที่แสดง ช่วงเวลาในการเล่น รวมถึงพบรูปแบบละครบางประเภทที่มีการใช้พื้นที่นอกกรอบเวทีอีกทั้งละครบางประเภทที่สามารถเล่นได้ในทุกพื้นที่การแสดง 2) พบละคร 3 เรื่องที่ใช้มัลติมีเดียในการสร้างสรรค์งานโดยปรากฏรูปแบบภาพนิ่ง ภาพเคลื่อนไหวบวกเสียง คลิปวิดีโอและภาพยนตร์ การวาดแผ่นใสสด และการนำมาใช้ในบทบาทแทนฉาก สื่อนามธรรม ขยายอารมณ์คำพูด คำบรรยาย แสดพงออกถึงแนวคิดหลักเรื่อง แทนความคิดในใจตัวละคร อุปกรณ์ประกอบการแสดง ภาพประกอบในการเล่าเรื่อง แสดงพัฒนาการเรื่อง และแทนองค์ประกอบไฟในละคร ปัจจัยที่ส่งผลต่อการใช้มัลติมีเดียของศิลปิน คือ การเกิดผลองค์รวมละคร ความจำเป็นในการเล่าเรื่อง ทักษะหรือความถนัด ขนาดการสร้างสรรค์งาน ลักษณะพื้นที่การสร้างสรรค์งาน ค่าใช้จ่าย กลุ่มเป้าหมาย 3) พบทัศนคติของผู้ชมในแต่ละพื้นที่แสดงที่มีค่าร้อยละสูงสุด คือ พื้นที่ป้อมพระสุเมรุมีการแสดงน่าสนใจและหลากหลาย พื้นที่เวทีเด็กเยาวชนและครอบครัวมีการแสดงที่น่าในสนใจหลากหลายต่อเนื่อง ความอิสระในการชมและไม่เสียค่าใช้จ่าย พื้นที่สวนสันติชัยปราการและบริเวณพลับพลามีอิสระในการรับชม เวทีล้อมรั้วมีการแสดงที่คัดสรรค์ว่ามีคุณภาพ พื้นที่ร้านอาหารและสถานที่ราชการมีสมาธิและบรรยากาศในการรับชมที่ดี ในด้านความเห็นต่อมัลติมีเดียผู้ชมมีทัศนคติด้านบวกมากกว่าด้านลบ ที่ช่วยสื่อสารจินตนาการต่อผู้ชมให้ชัดเจนขึ้น ใสขณะที่ผู้ชมส่วนน้อยมีทัศนคติด้านลบที่เห็นว่ามัลติมีเดียลดความสำคัญของการแสดง งานวิจัยชิ้นนี้ได้รวบรวมองค์ความรู้แนวคิดในการสร้างสรรค์งานสื่อสารการแสดงรูปแบบไทยที่มีธรรมชาติในการเล่นกับพื้นที่แสดล้อมและเหมาะกับรสนิยมผู้ดูในวัฒนธรรมการแสดงแบบไทยที่มีรากฐานแตกต่างจากการรับชมในโรงละครตามแบบตะวันตก