การวิเคราะห์กระบวนการและปัจจัยของการประเมินคุณภาพบัณฑิตสาขาครุศาสตร์: การวิจัยพหุกรณีศึกษา

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์และเปรียบเทียบกระบวนการประเมินคุณภาพบัณฑิตสาขาครุศาสตร์ ของสถาบันอุดมศึกษา 2 แห่ง ที่มีพันธกิจหลักแตกต่างกัน แห่งหนึ่งเน้นการวิจัยอีกแห่งหนึ่งเน้นการพัฒนาสังคม วิธีวิจัยเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพแบบพหุกรณีศึกษา เครื่องมือที่ใช้ได้แก่ แบบวิเคราะห์เอกสาร แนวทางการสัมภาษณ์ และแนวทางการสนทนากลุ่ม การวิเคราะห์ข้อมูลใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหาและการสร้างข้อสรุปแบบอุปนัย ผลการวิจัยพบว่า 1.กระบวนการประเมินคุณภาพบัณฑิตสาขาครุศาสตร์ของสถาบันอุดมศึกษา มี 4 ขั้นตอน ดังนี้ (1) การวางแผนและเตรียมความพร้อม ของทั้งสองสถาบันมีการประชุมวางแผนก่อนการประเมินคุณภาพบัณฑิต (2) การกำหนดมาตรฐานและเกณฑ์ในการประเมินคุณภาพบัณฑิต ของทั้งสองสถาบันมีการกำหนดเกณฑ์การประเมินคุณภาพบัณฑิตตามเกณฑ์การรับรองของคุรุสภาในมาตรฐานบัณฑิต 4 ด้าน (3) การประเมินคุณภาพบัณฑิต สถาบันทั้งสองมีการประเมินคุณภาพบัณฑิตทั้ง 4 ด้าน ดังนี้ ด้านความรู้ ทั้งสองสถาบันมีการประเมินผลตามเกณฑ์ที่มหาวิทยาลัยกำหนด โดยการสำเร็จการศึกษาต้องเรียนครบตามหลักสูตรและสอบได้คะแนนเฉลี่ยสะสม 2.oo ขึ้นไป มหาวิทยาลัยเน้นการวิจัย เน้นให้นิสิตมีความลึกซึ้งและเชี่ยวชาญในสาขาวิชาที่เรียน คิดวิเคราะห์ สังเคราะห์ และประยุกต์ใช้ความรู้อย่างเป็นระบบ สร้างองค์ความรู้ใหม่ ๆ ตามกระบวนการของการวิจัยเป็นฐาน มหาวิทยาลัยเน้นการพัฒนาสังคม เน้นให้นักศึกษามีความรู้จากสถานการณ์จริง แก้ไขปัญหา สร้างองค์ความรู้และมีปฏิสัมพันธ์ส่วนร่วมกับชุมชม ด้านการปฏิบัติกาสอนในสถานศึกษา ของทั้งสองสถาบัน มีคู่มือสำหรับการปฏิบัติการสอนในสถานศึกษา การวัดผลและประเมินผลอย่างเป็นระบบ มหาวิทยาลัยเน้นการวิจัย ประเมิน 2 ด้าน คือ ด้านทักษะ และด้านสมรรถนะ ส่วนมหาวิทยาลัยเน้นการพัฒนาสังคม ประเมินในด้านสมรรถภาพการสอน ด้านการปฏิบัติตน ของทั้งสองสถาบันเน้นให้บัณฑิตครุศาสตร์ที่สำเร็จการศึกษามีคุณลักษณะที่พึงประสงค์ตามที่คณะครุศาสตร์กำหนด สอดแทรกจรรยาบรรณของวิชาชีพในการจัดการเรียนการสอน มหาวิทยาลัยเน้นการวิจัย มีการประเมินผลด้านลักษณะครูที่ดี ส่วนมหาวิทยาลัยเน้นการพัฒนาสังคม ประเมินผลการปฏิบัติตน และผลงานในหน้าที่ครู ควบคู่กับการประเมินด้านการปฏิบัติการสอนในสถานศึกษา ด้านการพัฒนาคุณลักษณะความเป็นครู ของทั้งสองสถาบันจัดให้มีกิจกรรมการพัฒนาคุณลักษณะความเป็นครู ในชั้นปีที่ 1 ถึงชั้นปีที่ 5 และเป็นการบังคับให้เข้าร่วมกิจกรรม มีการบันทึกการเข้าร่วมกิจกรรม มหาวิทยาลัยเน้นการวิจัย เน้นกิจกรรมด้านวิชาการ ให้นิสิตได้เข้าร่วมเพื่อพัฒนาและเสริมสร้างการเป็นบุคคลแห่งการเรียนรู้และการเป็นผู้นำทางวิชาการ มหาวิทยาลัยเน้นการพัฒนาสังคม เน้นกิจกรรมด้านเสริมความศรัทธาในวิชาชีพครูและกิจกรรมพัฒนาบุคลิกภาพ ให้นักศึกษาได้เตรียมความพร้อมในการเข้าไปมีส่วนร่วมในบริการวิชาการและวิชาชีพแก่สังคม 4) รายงานผลการประเมินคุณภาพบัณฑิต พบว่าสถาบันทั้งสองแห่งมีการรายงานผลการประเมินคุณภาพบัณฑิตทั้ง 4 ด้าน อย่างเป็นรูปธรรม 2. ปัจจัยสนับสนุนของทั้งสองสถาบันคล้ายกัน คือ การดำเนินการอย่างเป็นระบบ อาจารย์มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ มีการวัดผลและและการประเมินผลการศึกษาเป็นไปตามข้อบังคับสภามหาวิทยาลัย 3. ปัจจัยที่เป็นอุปสรรค สำหรับมหาวิทยาลัยเน้นการวิจัย คือ การมีภาระงานมากขึ้นของอาจารย์ เพราะต้องปรับการจัดการเรียนรู้และการประเมินผลให้สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงปัจจุบัน และกิจกรรมเสริมความเป็นครูต้องหลากหลายให้สอดคล้องกับความต้องการนิสิต ส่วนมหาวิทยาลัยเน้นการพัฒนาสังคม คือ กิจกรรมการเสริมสร้างบุคลิกภาพและจิตสำนึกความเป็นครูยังไม่เพียงพอกับความต้องการของนักศึกษา