ปัญหาเงื่อนไขแห่งการสมรส : ศึกษากรณีหญิงที่สามีตายหรือการสมรสสิ้นสุดลงด้วยประการอื่น

Abstract

การสมรสแม้จะมีขึ้นตามครรลองของธรรมชาติ แต่กฎหมายก็ได้กำหนดเงื่อนไขแห่งการสมรสไว้ เนื่องจากครอบครัวเป็นสถาบันทางสังคมที่กฎหมายต้องให้การคุ้มครอง ซึ่งการสมรสที่ฝ่าฝืนเงื่อนไขแห่งการสมรสนั้นย่อมตกเป็นโมฆะ โมฆียะ หรือมีผลตามที่กฎหมายกำหนด กล่าวเฉพาะกรณีหญิงที่สามีตายหรือการสมรสสิ้นสุดลงด้วยประการอื่น ซึ่งกฎหมายห้ามมิให้หญิงทำการสมรสใหม่ภายในระยะเวลา 310 วันนับแต่การสมรสเดิมสิ้นสุดลง เว้นแต่เข้ากรณียกเว้นตามที่กฎหมายกำหนด ซึ่งการกำหนดเงื่อนไขแห่งการสมรสในลักษณะดังกล่าวถือเป็นการจำกัดสิทธิในการสมรสของหญิง และไม่สอดคล้องกับสภาพสังคมในปัจจุบัน นอกจากนั้นหากมีการสมรสที่ฝ่าฝืนเงื่อนไขดังกล่าวเกิดขึ้น กฎหมายยังได้กำหนดให้สันนิษฐานว่าเด็กที่เกิดในช่วงเวลานั้นเป็นบุตรโดยชอบด้วยกฎหมายของสามีใหม่ ซึ่งนับเป็นการก่อให้เกิดภาระแก่ชายผู้ถูกสันนิษฐานมากเกินสมควร ในวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ ผู้เขียนมุ่งศึกษาถึงความเป็นมาทางประวัติศาสตร์ แนวความคิด และปัญหาของเงื่อนไขแห่งการสมรสของกฎหมายไทยโดยเปรียบเทียบกับกฎหมายของอังกฤษ สาธารณรัฐสิงคโปร์ สาธารณรัฐอินเดีย สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี สาธารณรัฐฝรั่งเศส ประเทศญี่ปุ่น และสาธารณรัฐอินโดนีเซีย ซึ่งจากการศึกษาพบว่าประเทศต่างๆ ไม่มีหรือต่างก็ได้ได้ยกเลิกเงื่อนไขที่ห้ามมิให้หญิงที่การสมรสเดิมสิ้นสุดลงทำการสมรสใหม่ เว้นแต่สาธารณรัฐอินโดนีเซียซึ่งกฎหมายเกี่ยวกับการสมรสเป็นตามหลักกฎหมายอิสลามที่กำหนดให้ต้องมีระยะเวลาพักรอ แต่เมื่อเปรียบเทียบแล้วจะพบว่ามีระยะเวลาน้อยกว่าที่กำหนดในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ของไทย กับประเทศญี่ปุ่นที่แม้จะยังคงมีเงื่อนไขห้ามมิให้หญิงที่การสมรสเดิมสิ้นสุดลงทำการสมรสใหม่ก่อนพ้นกำหนด 6 เดือนนับแต่การสมรสเดิมสิ้นสุด ซึ่งแม้เป็นระยะเวลาที่น้อยกว่าที่กำหนดในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ของไทย แต่ในญี่ปุ่นก็ได้มีความพยายามที่จะยกเลิกหรือแก้ไขหลักเกณฑ์ดังกล่าว รวมทั้งประมวลกฎหมายแพ่งญี่ปุ่นได้กำหนดให้การสมรสที่ฝ่าฝืนเงื่อนไขนี้สามารถเพิกถอนได้ และมิให้ใช้บทสันนิษฐานความเป็นบิดาแก่เด็กที่เกิดจากการสมรสที่ฝ่าฝืนเงื่อนไขนี้ด้วย ดังนั้นผู้เขียนจึงได้เสนอแนวทางในการแก้ไขปัญหาด้วยการ ยกเลิกมาตรา 1453 ที่ห้ามมิให้หญิงทำการสมรสใหม่ภายในระยะเวลา 310 วัน และแก้ไขบทสันนิษฐานความเป็นบิดาในมาตรา 1537 โดยมิให้ใช้บทสันนิษฐานความเป็นบิดาในกรณีที่มารดาทำการสมรสใหม่และเด็กเกิดภายใน 310 วันนับแต่การสมรสเดิมสิ้นสุดลง หรือการสมรสนั้นเป็นโมฆะและศาลมีคำพิพากษาแสดงว่าการสมรสนั้นเป็นโมฆะ