สภาพการอยู่อาศัยของผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมในโครงการที่พักอาศัยสำหรับผู้สูงอายุ

Abstract

เนื่องจากในปัจจุบันผุ้สูงอายุในประเทศไทยมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นในแต่ละปีและผู้สูงอายุเหล่านี้มีปัญหาสุขภาพที่เพิ่มมากขึ้นโดยเฉพาะภาวะสมองเสื่อมซึ่งจะส่งผลต่อความทรงจำและมีผลต่อการดำเนินชีวิตโดยสามารถแบ่งภาวะสมองเสื่อมเป็น 3 ระยะตามการดำเนินการของโรค ได้แก่ ระยะแรก ระยะกลางและระยะสุดท้าย ซึ่งผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมได้พักอาศัยในโครงการที่พักอาศัยประเภทสถานดูแลผู้สูงอายุนอกเหนือจากที่บ้าน เช่น สถานสงเคราะห์ สถานบริบาล ซึ่งในปัจจุบันสถานสงเคราะห์ในประเทศไทยมีที่พักอาศัยสำหรับผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมที่ทรุดโทรมและไม่เหมาะสมกับอาการของโรค และสถานบริบาลในประเทศไทยก็ยังไม่มีมาตรฐานหรือกฎหมายรองรับ โดยวัตถุประสงค์ของการศึกษาครั้งนี้ เพื่อศึกษาสภาพที่อยู่อาศัย พฤติกรรมการใช้พื้นที่ของผู้สูงอายุ ปัญหาการอยู่อาศัยและศึกษาแนวทางปรับปรุงที่พักอาศัยของผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมในโครงการที่พักอาศัยประเภทสถานบริบาลและสถานสงเคราะห์ ซึ่งใช้การเก็บข้อมูลโดยวิธีการสัมภาษณ์ผู้ดูแลและแพทย์ การสังเกต จดบันทึกพฤติกรรมผู้สูงอายุ และถ่ายภาพสถานที่ นำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์ร่วมกับทฤษฎีที่เกี่ยวข้อง เพื่อหาแนวทางในการปรับปรุงที่อยู่อาศัยสำหรับผู้สูงอายุต่อไป จากการศึกษาพบว่าในสถานบริบาลผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมอาศัยรวมกับผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยโรคอื่นโดยพื้นที่ส่วนใหญ่ที่ผู้สูงอายุใช้คือ ห้องนอน ทำให้เกิดปัญหาด้านการอยู่อาศัยที่ไม่สอดคล้องกับการกระตุ้นการเรียนรู้และอาการของโรคเนื่องจากผู้สูงอายุสมองเสื่อมระยะแรกจะเกิดอาการเสื่อถอยของภาวะสมองเสื่อม ผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมระยะกลางจะไม่มีการชะลอความเสื่อมและผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมระยะสุดท้ายจะไม่มีการกระตุ้นหรือบำบัดอาการเนื่องจากอยู่ในห้องนอนตลอดเวลาและในสถานสงเคราะห์นั้นพบว่าผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมได้อาศัยอยู่ร่วมกันในอาคารเดียวกันทั้งหมด โดยส่วนพักอาศัยเป็นพื้นที่จำกัดขนาดเล็กและไม่มีพื้นที่สำหรับทำกิจกรรมหรือออกกำลังกาย ซึ่งส่งผลให้อาการของโรคทั้ง 3 ระยะไม่ได้รับการกระตุ้นและการบำบัดอย่างเหมาะสม นอกจากนั้นยังเกิดปัญหากลิ่นจากการขับถ่ายของผู้สูงอายุและปัญหาการระบายอากาศ ข้อเสนอแนะในการปรับปรุงสภาพแวดล้อมในที่อยู่อาศัยของผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อมในสถานสงเคราะห์และสถานบริบาลจึงควรออกแบบให้มีสภาพแวดล้อมเหมือนอยู่บ้านโดยจัดพื้นที่ส่วนกลางให้ผู้สูงอายุได้ทำกิจกรรมร่วมกันเพื่อเป็นการกระตุ้นการเรียนรู้และส่งเสริมการปฏิสัมพันธ์กันแต่ควรมีการดูแลด้านความปลอดภัย จำกัดบริเวณของโครงการเพื่อไม่ให้ผู้สูงอายุเข้าไปยังส่วนอื่นหรือออกภายนอกโครงการซึ่งอาจทำให้เกิดอันตรายและควรแยกส่วนที่พักอาศัยของผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมออกมาจากผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยโรคอื่นซึ่งในส่วนของผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมก็ควรแยกที่พักของผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมระยะแรกออกมาจากระยะกลางและระยะสุดท้ายเพื่อไม่ให้ผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมระยะแรกเกิดการเสียสุขภาพจิต แต่ยังคงจัดพื้นที่ส่วนกลางให้ทำกิจกรรมร่วมกันได้เพื่อเป็นการกระตุ้นการเรียนรู้ซึ่งเป็นกิจกรรมบำบัด เช่น ดนตรีบำบัด การฝึกใช้สมอง การทำกิจวัตรประจำวัน เป็นต้น สำหรับผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อมระยะสุดท้ายนั้นนอกจากการออกแบบสภาพแวดล้อมให้อยู่อย่างสะดวกสบาย อากาศถ่ายเทสะดวกแล้วยังสามารถออกแบบสภาพแวดล้อมโดยใช้กลิ่นบำบัด เช่น กลิ่นไม้หอม สมุนไพร งานวิจัยนี้ได้นำเสนอแนวคิดด้านการจัดสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับผู้ป่วยสมองเสื่อมประเภทสถานบริบาลและสถานสงเคราะห์ ในเขตกรุงเทพมหานคร ซึ่งงานวิจัยในอนาคตควรจะมีการศึกษาโครงการที่อยู่อาศัยประเภทอื่นหรือพื้นที่อื่นๆ เพื่อให้แนวคิดดังกล่าวสามารถนำมาปฏิบัติได้จริงในทุกพื้นที่และประเภทของที่พักอาศัย หรือศึกษากลุ่มผู้สูงอายุที่มีโรคและปัญหาสุขภาพลักษณะอื่น เช่น อัมพฤกษ์ อัมพาต ในที่พักอาศัยต่อไป