การบริหารจัดการชุมชนของสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ : กรณีศึกษา โครงการคลองไผ่สิงโต เขตคลองเตย กรุงเทพมหานคร

Abstract

สำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์มีการดำเนินงานด้านการพัฒนาที่อยู่อาศัยหลายแนวทาง โดยในระยะแรก (ช่วงทศวรรษ 2531) ให้ความสำคัญด้านการแก้ไขชุมชนแออัด โดยการสร้างที่อยู่อาศัยใหม่และมีการบริหารจัดการชุมชนเพื่อสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โครงการคลองไผ่สิงโตเป็นโครงการระยะแรกที่ใช้แนวคิดการแบ่งปันที่ดินโดยมีการย้ายคนจากที่อยู่อาศัยแนวราบขึ้นอยู่อาศัยในอาคารสูงและมีการบริหารจัดการชุมชนหลังการเข้าอยู่ที่น่าสนใจ การวิจัยนี้มีจึงวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความเป็นมา นโยบาย แผน และวิธีการดำเนินงานด้านการบริหารจัดการชุมชน ศึกษาผลการดำเนินงานการมีส่วนร่วมและความพึงพอใจของผู้เช่า วิเคราะห์ข้อดี ข้อเสีย ปัญหา และอุปสรรค สรุปบทเรียนและเสนอแนวทาง โดยระเบียบวิธีวิจัย ได้แก่ การศึกษาเอกสาร การสอบถามผู้เช่า การสำรวจกายภาพ และการสัมภาษณ์ ผลการวิจัยพบว่า การบริหารจัดการชุมชนของโครงการคลองไผ่สิงโต ได้จำแนกแบ่งออกเป็น 2 ช่วง ได้แก่ ระยะแรก (พ.ศ. 2541 - 2553) ซึ่งสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ ได้ร่วมทุนกับบริษัทซึ่งอยู่ในความดูแลของสำนักงานทรัพย์สินฯ และสหกรณ์เคหสถานร่วมใจไผ่สิงโต มีเป้าหมายเพื่อให้ผู้เช่าบริหารจัดการชุมชนด้วยตนเอง และสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์จะดูแลด้านการเก็บค่าเช่า ค่าส่วนกลาง ซ่อมแซมสาธารณูปโภคและสาธารณูปการ ตลอดจนการประชาสัมพันธ์และประสานงานชุมชน โดยการบริหารจัดการชุมชนในระยะแรกมีความล่าช้า ไม่มีความเชี่ยวชาญ ประกอบกับผู้เช่าไม่มีความไว้วางใจในตัวบริษัท ที่อยู่อาศัยไม่สะอาดเป็นระเบียบ ทรัพย์ส่วนกลางชำรุดเสียหาย ค่าใช้จ่ายในการซ่อมแซมในแต่ละเดือนสูงมาก อีกทั้งยังมีปัญหาความปลอดภัยและปัญหาทางสังคมตามมาอีกด้วย ส่งผลให้ระดับการมีส่วนร่วมและระดับความพึงพอใจในการบริหารจัดการชุมชนของผู้เช่าน้อยมาก แต่ในระยะที่สอง (พ.ศ. 2554- ปัจจุบัน) ที่บริษัทร่วมทุนของสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ได้ว่าจ้างบริษัทเอกชน ซึ่งเป็นบริษัทในเครือการเคหะแห่งชาติร่วมกับสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ ให้ทำหน้าที่บริหารจัดการชุมชนแทน พบว่า ระดับการมีส่วนร่วมและความพึงพอใจในการบริหารจัดการชุมชนของผู้เช่ามีมากขึ้น สภาพโครงการมีความสะอาดและเป็นระเบียบมากขึ้น ปัญหาด้านต่างๆลดลง จากการศึกษา พบว่า การบริหารจัดการชุมชนของบริษัทเอกชนมีการบริหารจัดการชุมชนแตกต่างกับในระยะแรก เนื่องจาก 1) เป็นบริษัทที่มีประสบการณ์ด้านการบริหารจัดการชุมชนหลายโครงการ 2) สำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์มีนโยบายด้านคุณภาพชีวิตและการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน ซึ่งการบริหารจัดการชุมชนอยู่ภายใต้แนวคิด “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา”ตามพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว 3) การบริหารจัดการชุมชนเป็นไปในลักษณะการดูแลใกล้ชิดผู้อยู่อาศัยตลอดเวลา 4) เจ้าหน้าที่ด้านบริหารจัดการชุมชนมีความเข้าใจและเอาใจใส่กับผู้อยู่อาศัยจนสามารถแก้ไขปัญหาได้รวดเร็วและตรงตามความต้องการอย่างเป็นรูปธรรม และ 5) ผู้เช่ามีส่วนร่วมมากขึ้น แต่ปัญหาและอุปสรรคที่ยังคงมีอยู่ ได้แก่ ปัญหาการดำเนินงานของสหกรณ์ ความปลอดภัย ความไม่เป็นระเบียบ ตลอดจนปัญหาหนี้สินครัวเรือน ซึ่งต้องมีการเสนอแนะแนวทางแก้ไขต่อไปในอนาคต ผลการศึกษานำไปสู่ข้อเสนอแนะในการบริหารจัดการชุมชน ได้แก่ 1) การบริหารจัดการชุมชนเข้มแข็งด้วยตนเอง 2) การสร้างความรู้สึกผู้เช่าใหม่ให้เป็นส่วนหนึ่งของชุมชน 3) การส่งเสริมกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับวิชาชีพ การลงทุน และการออมทรัพย์ เพื่อลดปัญหาหนี้สิ้นในครัวเรือน 4) การสร้างระเบียบวินัยให้แก่ผู้เช่าในโครงการคลองไผ่สิงโต 5) การสร้างความปลอดภัยให้แก่ผู้เช่าในโครงการคลองไผ่สิงโต อีกทั้งมีการเสนอแนะทางเลือกในการบริหารจัดการชุมชนของสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ในอนาคต 5 ทางเลือก ซึ่งขึ้นอยู่กับระดับการมีส่วนร่วมของผู้เช่าในโครงการคลองไผ่สิงโตอีกด้วย