ผลกระทบทางเศรษฐกิจและสังคมต่อชุมชนจากการถูกโยกย้ายที่อยู่อาศัยในโครงการก่อสร้างสนามบินหลวงพระบาง สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว

Abstract

โครงการก่อสร้างสนามบินหลวงพระบางแห่งใหม่เริ่มปี พ.ศ. 2552 และเสร็จสิ้นปี พ.ศ.2556 ได้ส่งผลกระทบต่อชุมชน 6 แห่งที่ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่โครงการ โดยมีจำนวน 423 ครัวเรือนถูกเวนคืนที่ดินและโยกย้ายที่อยู่อาศัยไปอยู่รวมกันในพื้นใหม่ การโยกย้ายที่อยู่อาศัยดำเนินการโดยไม่คำนึงถึงวิถีชีวิตเดิมของชุมชน โดยเห็นได้จากที่ตั้งใหม่อยู่ห่างไกลจากแหล่งงานและสาธารณูปการสำคัญที่ชุมชนเคยใช้ประโยชน์ อาทิ วัด โรงเรียน ตลาด และไม่มีการสร้างสาธารณูปการใหม่ขึ้นทดแทน นอกจากนั้นยังลดขนาดแปลงที่ดินของที่อยู่อาศัยลงและจัดให้ผู้อยู่อาศัยจากทั้ง 6 ชุมชนอยู่ปะปนกัน งานวิจัยชิ้นนี้จึงมุ่งศึกษาผลกระทบทางเศรษฐกิจและสังคมที่มีต่อชุมชนที่ถูกโยกย้ายที่อยู่อาศัยและศึกษาทัศนคติของชุมชนที่มีต่อกระบวนการโยกย้ายที่อยู่อาศัยโดยหน่วยงานรัฐ เพื่อค้นหาแนวทางช่วยเหลือให้แก่ชุมชนและเสนอแนะแนวทางการโยกย้ายที่อยู่อาศัยที่เหมาะสมให้แก่หน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้องในการดำเนินโครงการพัฒนาเมืองอื่น ๆ ต่อไป ผู้วิจัยได้ทำการสัมภาษณ์และทำแบบสอบถามกับชุมชนจำนวน 205 ครัวเรือน พบว่าชุมชนได้รับผลกระทบทางเศรษฐกิจคือรายได้โดยรวมของชุมชนลดลงเพราะที่ใหม่อยู่ห่างไกลจากตลาด ทำเลที่ตั้งไม่เอื้อต่อการค้าขายและที่ดินอยู่อาศัยใหม่มีขนาดเล็กลงจนไม่สามารถปลูกผักเลี้ยงสัตว์เพื่อเป็นรายได้เสริม ส่วนรายจ่ายสูงขึ้นเนื่องจากต้องเสียค่าใช้จ่ายในการเดินทางไปทำงานและเดินทางไปใช้สาธารณูปการต่าง ๆ เพิ่มขึ้น ส่วนผลกระทบทางสังคมพบว่าความสัมพันธ์ระหว่างเพื่อนบ้านที่สนิทและเคยให้ความช่วยเหลือกันลดลงหลังการโยกย้าย ความถี่การประกอบกิจกรรมทางศาสนาลดลงทั้งในระดับส่วนบุคคลและชุมชน และยังพบว่าชุมชนส่วนใหญ่ไม่พึงพอใจต่อการดำเนินการของภาครัฐ แม้ว่าชุมชนจะมีความพยายามลดผลกระทบด้านต่าง ๆ ร่วมกันแล้วก็ตาม แต่ยังต้องการความช่วยเหลือจากภาครัฐโดยการสร้างสาธารณูปการที่จำเป็นในพื้นที่อยู่อาศัยใหม่เพื่อลดภาระในการเดินทาง จัดสรรที่ดิน และวางผังที่อยู่อาศัยให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตและการประกอบอาชีพเดิมของชุมชน จัดหาบริการการขนส่งทางสาธารณะที่เชื่อมโยงกับพื้นทำงานในเมืองเพื่อลดค่าใช้จ่ายในการเดินทาง และควบคุมการเก็งกำไรที่ดินสนับสนุนให้เกิดการขยายตัวของชุมชนใหม่ เป็นต้น