วิวัฒนาการกฎหมายมหาวิทยาลัย

Abstract

มหาวิทยาลัยของรัฐทุกแห่งในประเทศไทย จัดตั้งขึ้นโดยมีพระราชบัญญัติรองรับซึ่งมีเนื้อหาสาระในพระราชบัญญัตินั้น กล่าวถึงทั้งการก่อกำเนิด วัตถุประสงค์ การจัดโครงสร้าง การดำเนินงานและอำนาจหน้าที่ขององค์กรต่างๆ อย่างสมบูรณ์ในตัวเอง พระราชบัญญัติเหล่านี้เรียกว่ากฎหมายมหาวิทยาลัย ถึงแม้จะมีความเป็นเอกเทศแยกออกไปแห่งละฉบับ แต่ก็มีวิวัฒนาการของรูปแบบและสาระ ใกล้เคียงกัน จนมีผู้วิจารณ์ว่าน่าจะมีพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยเพียงฉบับเดียวเป็นหลักไว้ เมื่อจะมีการจัดตั้งมหาวิทยาลัยขึ้นมาใหม่ก็ไปออกเป็นพระราชกฤษฎีกาเป็นคราวๆ ไป แท้จริงแล้วการออกพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยเป็นรายฉบับ เป็นเรื่องจำเป็นทั้งในทางนิติศาสตร์และในทางหลักบริหารการศึกษา ในทางนิติศาสตร์เป็นเรื่องของความจำเป็นทางกฎหมายรัฐธรรมนูญ และกฎหมายปกครอง เพราะเท่ากับเป็นการจัดตั้งหน่วยราชการขึ้นใหม่ซึ่งจำเป็นต้องให้รัฐสภาเข้ามาให้ความยินยอม เพราะจะเกี่ยวพันกับงบประมาณ อำนาจในการประสาทปริญญา การพัฒนามหาวิทยาลัยไปจากระบบราชการปกติ และการมีบทกำหนดโทษบางประการในทางหลักบริหารการศึกษา เป็นเรื่องของความจำเป็นในการจัดระเบียบการบริหารทางวิชาการที่อาจแตกต่างกันไปในแต่ละมหาวิทยาลัย เพื่อให้บรรลุปรัชญาการศึกษาและการจัดโครงสร้างที่อาจแตกต่างกัน มหาวิทยาลัยเป็นหน่วยราชการพิเศษ แตกต่างกันไปจากระเบียบบริหารราชการแผ่นดินตามที่เข้าใจกันมาแต่เดิม ทั้งมีความเป็นอิสระและเป็นตัวของตัวเองยิ่งกว่าหน่วยราชการอื่น มีอำนาจในการดำเนินงาน การบริหารงานบุคคล การจัดการทรัพย์สินเอง และมีอำนาจในการประสาทปริญญาโดยมีสภามหาวิทยาลัยเป็นองค์กรปกครองสูงสุด หลักการข้อนี้กลายเป็นหลักกฎหมายปกครองสำหรับระบบนราชการมหาวิทยาลัยโดยเฉพาะ และเป็นพื้นฐานหลักของกฎหมายมหาวิทยาลัยทุกฉบับที่จะต้องดำรงไว้ความเป็นอิสระทางวิชาการ