การมีส่วนร่วมของประชาชนในกิจกรรมการพัฒนา : ศึกษาเฉพาะกรณีหมู่บ้านที่ได้รับการสนับสนุน จากองค์การอนุเคราะห์เด็กนอร์เว จังหวัดขอนแก่น

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ คือ เปรียบเทียบการมีส่วนร่วมของประชาชนในหมู่บ้านที่ได้รับการสนับสนุนจากองค์การอนุเคราะห์เด็กนอร์เว จังหวัดขอนแก่น บ้านฝางและบ้านหนองกุงเป็นหมู่บ้านตัวอย่างที่เลือกศึกษาโดยใช้วิธีการศึกษาเชิงคุณภาพ คือ สังเกตแบบมีส่วนร่วมและสัมภาษณ์แบบไม่เป็นทางการ ผู้ที่ถูกสัมภาษณ์ ได้แก่ ผู้นำชุมชน คณะกรรมการโครงการ ผู้ร่วมเป็นสมาชิกและไม่ได้เป็นสมาชิกในโครงการต่างๆ ผลการศึกษาพบว่า ความแตกต่างทางด้านสาภาพแวดล้อมชุมชน มีผลต่อการมีส่วนร่วมในโครงการพัฒนา จากการที่บ้านฝางมีสภาพกายภาพ เศรษฐกิจ สังคม การเมืองการปกครองในหมู่บ้าน วัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ที่เอื้ออำนวยต่อการมีส่วนร่วมอันได้แก่ พื้นที่ที่เหมาะสมกับโครงการทางด้านการเกษตร คนอพยพไปทำงานนอกชุมชนน้อย มีกลุ่มผู้นำที่รวมตัวกันคอยกระตุ้นให้ชาวบ้านมีส่วนร่วมในกิจกรรม คนส่วนใหญ่ในชุมชนมีความสัมพันธ์ทางเครือญาติกัน เป็นต้น มีผลทำให้โครงการต่างๆ สามารถดำเนินไปอย่างมีความก้าวหน้า แต่ที่บ้านหนองกุงพบว่า เงื่อนไขต่างๆ ดังกล่าวข้างต้นไม่เอื้ออำนวยให้เกิดการพัฒนาในลักษณะที่ประชาชนเข้าไปมีส่วนร่วมในโครงการต่างๆ ไม่เหมาะสมต่อความรู้ความเข้าใจ ตลอดจนความคิดในการแก้ปัญหาของชาวบ้าน ทำให้โครงการพัฒนาต่างประสบผลสำเร็จน้อย ในด้านการมีส่วนร่วมนั้น พบว่า นอกจากจะพิจารณาจากจำนวนคนที่เข้าร่วมโครงการจำนวนโครงการและวัตถุที่เพิ่มขึ้น ยังต้องพิจารณาในด้านคุณภาพ คือ คนมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาของตน ในขั้นตอนการพัฒนาต่างๆ ได้อย่างเหมาะสมหรือไม่ เพราะถ้าประชาชนสามารถเข้าร่วมในทุกขั้นตอนของการพัฒนา คือ 1. ค้นหาปัญหา วิเคราะห์หาแนวทางแก้ไข 2. ตัดสินใจเลือกแนวทางในการแก้ไขปัญหาวางโครงการ 3. ปฏิบัติตามโครงการที่วางไว้ 4. มีส่วนร่วมในการรับผลประโยชน์ 5. ประเมินผลโครงการ จึงจะแสดงให้เห็นว่า คนในชุมชนเป็นผู้ทำการพัฒนา ไม่ใช่รอรับผลการพัฒนาอย่างเดียว การมีส่วนร่วมเช่นนี้ ทำให้การพัฒนาเกิดความต่อเนื่อง เช่น ที่บ้านฝาง แม้ว่าองค์การจะออกมาจากชุมชนแล้ว แต่คนในชุมชนก็ยังคงดำเนินการพัฒนาได้ตรงกันข้ามกับที่บ้านหนองกุง ชาวบ้านมีส่วนร่วมในขั้นตอนต่างๆ ได้อย่างจำกัด จึงไม่สามารถสืบต่อการพัฒนาจากองค์การฯได้