กระบวนการสร้างและการแพร่กระจายของอินเทอร์เน็ตมีมในสังคมไทย

Abstract

การวิจัยนี้มีจุดประสงค์เพื่ออธิบายกระบวนการสร้างและการแพร่กระจายของอินเทอร์เน็ตมีมที่เกิดขึ้นในสังคมไทย และอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างบริบทสังคมวัฒนธรรมกับกระบวนการดังกล่าว ตลอดจนทำความเข้าใจในการรับรู้และตีความเรื่องอินเทอร์เน็ตมีมของผู้ใช้อินเทอร์เน็ต จากกลุ่มตัวอย่าง 19 คน ที่เป็นผู้มีความรู้ความเข้าใจ และ/หรือเคยสื่อสารอินเทอร์เน็ตมีม คัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจงมาดำเนินการวิจัยด้วยการสนทนากลุ่มและการสัมภาษณ์เชิงลึกด้วยคำถามแบบปลายเปิดเป็นเครื่องมือในการวิจัย ผลการวิจัยพบว่ากระบวนการสร้างและการแพร่กระจายของอินเทอร์เน็ตมีมเริ่มจากการพัฒนาของข้อมูลทางวัฒนธรรมที่มีภาวะความพร้อมของเนื้อหา (content) ที่เหมาะสม มีสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเกิดกระบวนการ และมีวงจรชีวิตที่ทำให้มีมหมดอายุและเปิดโอกาสให้มีมใหม่ๆเกิดขึ้นมาแทนที่ โดยอินเทอร์เน็ตมีมที่กลับคืนสู่ข้อมูลดังเดิมเหล่านั้นยากที่จะพัฒนากลับมาสู่ภาวะของอินเทอร์เน็ตมีมอีกครั้ง รวมถึงการตั้งใจสร้างข้อมูลให้กลายเป็นอินเทอร์เน็ตมีมก็ทำได้ยากเนื่องจากต้องอาศัยปัจจัยสำคัญทางด้านเวลาที่เหมาะสมพอดีของการเกิดมีม และพบว่าบริบทสังคมวัฒนธรรมยังเป็นปัจจัยหนึ่งที่เป็นแรงจูงใจให้เกิดพฤติกรรมการแพร่กระจายคอนเทนต์อินเทอร์เน็ตมีม ขณะเดียวกันอินเทอร์เน็ตมีมก็มีความสัมพันธ์ต่อการธำรงรักษาและสะท้อนให้เห็นโครงสร้างสังคมไทยบางประการ อีกทั้งพบว่าผู้ใช้อินเทอร์เน็ตรับรู้และเข้าใจอินเทอร์เน็ตมีมในลักษณะของเครื่องมือสื่อสารที่ให้ประโยชน์และอาจส่งผลกระทบต่อผู้ใช้และสังคมได้ด้วย โดยแง่มุมด้านดีคือเป็นเครื่องมือสื่อสารความคิด ตัวตน เครื่องมือสื่อสารเพื่อประโยชน์ทางธุรกิจและช่วยเหลือสังคม และเครื่องมือสื่อสารที่ช่วยบรรเทาความขัดแย้งในสังคม ส่วนในแง่มุมด้านผลกระทบที่พึงระวังคือการสื่อสารที่รวดเร็วจนอาจขาดความยั้งคิด นำมาซึ่งความฉาบฉวยในสังคม และการสื่อสารแสดงตัวตนที่มากเกินขอบเขตจนสร้างความรำคาญและความเข้าใจผิดต่อกันได้