แนวทางการจัดการน้ำผิวดินโดยการประยุกต์ใช้แนวคิดโครงสร้างพื้นฐานเขียวกรณีศึกษาเทศบาลนครอุดรธานี จังหวัดอุดรธานี

Abstract

เทศบาลนครอุดรธานีเป็นพื้นที่เมืองที่มีการเติบโตทางเศรษฐกิจและสังคมอย่างสูง เนื่องจากเป็นศูนย์กลางการพัฒนาของจังหวัดอุดรธานีซึ่งเป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจและการคมนาคมของภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน และในอนาคตจังหวัดอุดรธานีมุ่งที่จะเป็นหนึ่งในศูนย์กลางของภูมิภาคอินโดจีน แต่ทว่าเทศบาลนครอุดรธานียังคงมีอุปสรรคที่สำคัญในการพัฒนาเมือง คือ ปัญหาน้ำไม่เพียงพอต่อความต้องการของประชากร นอกจากนั้นการขาดแคลนพื้นที่สีเขียวในเมืองก็เป็นปัญหาหนึ่งในการพัฒนาเทศบาลให้เป็นเมืองน่าอยู่ จุดประสงค์หลักของงานวิจัยนี้เป็นการศึกษาการประยุกต์ใช้แนวความคิดโครงสร้างพื้นฐานเขียว (Green Infrastructure) ในพัฒนาพื้นที่ในการเพิ่มพื้นที่สีเขียวในเมืองและพัฒนาพื้นที่กักเก็บน้ำสำหรับเป็นแหล่งน้ำสำรองหลักสำหรับการจัดการพื้นที่สีเขียวเดิมและพื้นที่ที่มีศักยภาพในการพัฒนาเป็นพื้นที่สีเขียวที่เพิ่มขึ้น โดยการหาพื้นที่ที่เหมาะสมนั้นใช้การวิเคราะห์หาพื้นที่ที่เหมาะสม (Suitability Analysis) จากการใช้เครื่องมือระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์ (Geographic Information System: GIS) ด้วย ผลการศึกษาพบว่า พื้นที่ที่มีศักยภาพในการพัฒนาเป็นพื้นที่สีเขียวและพื้นที่สีเขียวเดิมในเขตเทศบาลนครอุดรธานีมีพื้นที่รวมเป็น 793,000 ตร.ม. ทำให้เมืองพื้นที่สีเขียวเพิ่มขึ้นตามค่ามาตรฐานพื้นที่สีเขียวในเมือง อีกทั้งเมื่อพัฒนาพื้นที่เหล่านี้ตามแนวความคิดโครงสร้างพื้นฐานเขียวจะสามารถพัฒนาพื้นที่เป็นแหล่งน้ำสำรองที่มีปริมาตรเพิ่มขึ้นประมาณ 2,220,000 ลบ.ม. ซึ่งเป็นปริมาณที่เพียงพอสำหรับการจัดการดูแลพื้นที่สีเขียวทั้งหมด การพัฒนานี้สามารถช่วยบรรเทาปัญหาน้ำไม่เพียงพอและพัฒนาพื้นที่ตามแผนพัฒนาของเทศบาลนครอุดรธานี จากการศึกษา พื้นที่ที่เหมาะสมในการพัฒนาตามแนวความคิดโครงสร้างพื้นฐานเขียว คือ (1) พื้นที่ที่เหมาะสมของพื้นที่หลัก (Hub) ที่ควรส่งเสริมให้พัฒนาเป็นพื้นที่เพื่อการรักษาสภาพแวดล้อมและคุณภาพน้ำด้วยวิธีการพัฒนาแบบพื้นที่ชุ่มน้ำ (Stormwater Wetland) ได้แก่ พื้นที่หนองประจักษ์ หนองสิมและหนองบัว พื้นที่ที่ส่งเสริมให้เป็นพื้นที่การกักเก็บน้ำแบบใช้พืชพรรณ (Bioretention) และวิธีหลังคาเขียว (Green roofs) ได้แก่ พื้นที่หนองเหล็ก พื้นที่หนองใหญ่ พื้นที่ชนบทและเกษตรกรรม ราชการ และ พื้นที่อาคารสำนักงาน (2) พื้นที่ที่เหมาะสมของพื้นที่ตั้ง (Site) ที่เสนอแนะเพื่อเพิ่มพื้นที่สีเขียวด้วยการใช้วิธีแบบหลุมต้นไม้ (Bioswales) และพื้นผิวแบบรูพรุน (Permeable Pavers) ได้แก่ พื้นที่ทุ่งศรีเมือง พื้นที่สถาบันราชการ พื้นที่สีเขียวรอบหนองเหล็กและหนองใหญ่ (3) พื้นที่ที่เหมาะสมของพื้นที่เชื่อมต่อ (Link) ที่เสนอแนะให้เป็นพื้นที่ที่ส่งเสริมการกักเก็บน้ำสำรองและการเพิ่มพื้นที่สีเขียว ด้วยการใช้ต้นไม้เป็นตัวกรอง (Tree Filters) และใช้กระถางจัดการน้ำฝน (Stormwater Planters) ได้แก่ พื้นที่เส้นทางคลองระบายน้ำบริเวณศูนย์กลางเทศบาลนครอุดรธานี