ปัจจัยการเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินนาเกลือ จังหวัดสมุทรสงคราม

Abstract

นาเกลือในจังหวัดสมุทรสงครามเป็นแหล่งประกอบอาชีพสืบทอดมาแต่อดีต นับเป็นมรดกทางวัฒนธรรม เป็นสินค้าอุปโภคบริโภคที่สำคัญในครัวเรือนและเป็นวัตถุดิบเพื่อใช้ในอุตสาหกรรมของประเทศไทย พื้นที่นาเกลือเป็นกันชนระหว่างชุมชนกับพื้นที่ป่าชายเลนตามแนวชายฝั่งทะเล ในปัจจุบัน พื้นที่นาเกลือและจำนวนเกษตรกรนาเกลือลดน้อยลงอย่างมีนัยสำคัญ พื้นที่และเกษตรกรนาเกลือลดลงเกือบครึ่งหนึ่งในช่วงเวลาเพียง 6 ปีเท่านั้น (โดยใน พ.ศ. 2549 มีพื้นที่นาเกลือ 6,275 ไร่ แต่ใน พ.ศ. 2555 มีพื้นที่นาเกลือเพียง 4,163 ไร่เท่านั้น) การเปลี่ยนแปลงนี้ย่อมส่งผลกระทบต่อพื้นที่ศึกษาทั้งทางกายภาพ ทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม วัตถุประสงค์ของการวิจัยคือ ศึกษาการเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินของพื้นที่นาเกลือของจังหวัดสมุทรสงคราม และค้นหาปัจจัยที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว ดำเนินการศึกษาโดยค้นคว้าข้อมูลทุติยภูมิจากเอกสาร งานวิจัย สิ่งตีพิมพ์อื่นๆ ใช้การเปรียบเทียบภาพถ่ายทางอากาศในช่วงเวลาต่างๆ และการสัมภาษณ์เกษตรกรนาเกลือ ผลการศึกษาทำให้ทราบถึงทิศทางของการเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินนาเกลือ ซึ่งมีแนวโน้มลดลง โดยมีปัจจัยทางกายภาพคือ การพัฒนาถนนสายหลักในพื้นที่นาเกลือทำให้นาเกลือลดลง เพราะมีการเปลี่ยนแปลงเป็นพื้นที่ถนน เปลี่ยนแปลงใช้สำหรับประกอบธุรกิจด้านพานิชกรรมและโรงงานอุตสาหกรรม อีกทั้งผลผลิตเกลือขึ้นกับดินฟ้าอากาศ ทำให้ผลผลิตไม่คงที่ ส่วนปัจจัยทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมคือ รายได้ไม่แน่นอนและพอเพียงต่อการดำรงชีพ เกษตรกรไม่มีที่นาเป็นของตนเอง ลูกหลานของเกษตรกรไม่สนใจสืบต่ออาชีพนี้ ผลการศึกษาวิจัยครั้งนี้จะเป็นประโยชน์ต่อการวางแผนการใช้ที่ดินและกำหนดแนวทางการอนุรักษ์พื้นที่นาเกลือให้คงอยู่ต่อไป