การสื่อสารกับการสร้างอัตลักษณ์ของเด็กและเยาวชนสถานสงเคราะห์เด็กหญิงบ้านราชวิถี

Abstract

ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างการสื่อสารกับการสร้างอัตลักษณ์ของเด็ก และเยาวชนในบริบทสถานสงเคราะห์เด็กหญิงบ้านราชวิถี การเก็บข้อมูลเป็นการประยุกต์ใช้วิธีชาติพันธุ์วรรณารวมระยะเวลา 4 เดือน โดยคัดเลือกกลุ่มตัวอย่างเป็นกลุ่มเด็กที่อาศัยอยู่ในบ้านพักเด็ก 3 หลังคือ บ้านชัยพฤกษ์ บ้านโกเมศ และบ้านจันทน์กะพ้อ จุดประสงค์ของการวิจัยในครั้งนี้มีดังนี้ 1. เพื่อศึกษาสภาวะแวดล้อมทางสังคมและวัฒนธรรมของกลุ่มเด็กในสถานสงเคราะห์ 2. เพื่อศึกษาแบบแผนการสื่อสารของกลุ่มเด็ก 3. เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ของการสื่อสารกับการสร้างอัตลักษณ์ของกลุ่มเด็ก 4. เพื่อศึกษาปัญหาและอุปสรรคของการสร้างอัตลักษณ์ในกลุ่มเด็ก ผลการวิจัยพบว่า สถานสงเคราะห์บ้านราชวิถีเป็นบริบทสังคมที่ยึดถือกฏระเบียบในการปกครอง ขาดที่พึ่งทางใจให้เด็ก สร้างค่านิยมให้เด็กกลายเป็นฝ่ายรับจากสังคมภายนอกตลอดเวลา สร้างความรู้สึกไม่เท่าเทียมกันในกลุ่มสมาชิก และขาดความพร้อมต่อการพัฒนาศักยภาพของเด็ก ซึ่งสภาพสังคมในลักษณะดังกล่าวมีอิทธิพลให้เด็กสร้างความเป็นตัวตนในภาพรวม 3 ลักษณะคือ การเป็นคนต้องการความรักความอบอุ่น การเป็นคนช่างขอ และการเป็นคนสองบุคลิกที่ภายนอกดูแข็งแกร่งแต่ภายในเปราะบาง เด็กสถานสงเคราะห์ใช้สื่อมวลชนสูงมากในวันเสาร์และวันอาทิตย์ สื่อที่ได้รับความนิยมสูงสุดคือ โทรทัศน์ซึ่งเป็นสื่อส่วนกลางของบ้าน ในขณะที่วิทยุและสิ่งพิมพ์ได้รับความนิยมรองลงไป บ้านแต่ละหลังมีปริมาณสื่อให้เลือกใช้ไม่มากนัก แต่เด็กก็สามารถใช้ประโยชน์จากสื่อสร้างความพึงพอใจได้ โดยเฉพาะการสร้างความบันเทิง ซึ่งเนื้อหาที่ได้รับความนิยมได้แก่ ละครโทรทัศน์ รายการเพลง หนังสือการ์ตูนมหาสนุก และการ์ตูนญี่ปุ่น การสื่อสารกับบุคคลและการเปิดรับสื่อมวลชน มีความสัมพันธ์กับการสร้างอัตลักษณ์เด็ก วิธีการเลี้ยงดูของครูแม่บ้านมีบทบาทสำคัญต่อการสร้างอัตลักษณ์ร่วม ของเด็กในบริบทบ้านแต่ละหลัง ในขณะที่สื่อมวลชนมีส่วนเสริมสร้างอัตลักษณ์ทางเพศของเด็กได้ โดยเฉพาะกลุ่มวัยรุ่นด้วยการเลียนแบบการแต่งกาย การอยู่ร่วมกันของสมาชิกเพศหญิงจำนวนมากในบริบทบ้านสามหลัง ไม่ปรากฏว่ามีสมาชิกคนใดแสดงพฤติกรรมที่เบี่ยงเบน อย่างไรก็ดี สมาชิกเพศชายรุ่นเล็กหนึ่งคนอาจประสบปัญหาความสับสนทางเพศได้ เด็กมีความตระหนักรู้ว่าตนคือกลุ่มเด็กสถานสงเคราะห์ จากการเข้ามาอยู่อาศัยและต้องปฏิบัติตามกฎเกณฑ์ที่วางไว้ อย่างไรก็ดี พวกเขาขาดจิตสำนึกร่วมของความเป็นเด็กสถานสงเคราะห์ เพราะมองว่าชนชั้นในบริบทสถานสงเคราะห์ด้อยกว่าบุคคลอื่นในสังคม อันเป็นผลมาจากการเปรียบเทียบตัวตนกับบุคคลรอบตัว และสิ่งที่นำเสนอผ่านสื่อมวลชนแล้ว เกิดความไม่พอใจต่อสภาพความเป็นอยู่ของตน ปัญหาและอุปสรรคของการพัฒนาอัตลักษณ์ของกลุ่มเด็ก เป็นผลจากความสัมพันธ์อันไม่ราบรื่นของเด็กกับบุคคลรอบตัว ครูแม่บ้านที่ไม่มีจิตวิทยา และสภาพความเป็นอยู่ที่ไม่เสริมสร้างศักยภาพแก่ตัวเด็ก