พฤกษศาสตร์พื้นบ้านของชาวเขาเผ่ากะหร่างในจังหวัดประจวบคีรีขันธ์

Abstract

การศึกษาพฤกษศาสตร์พื้นบ้านของชาวกะหร่างที่หมู่บ้านป่าละอู อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ระหว่างเดือนพฤศจิกายน 2544 ถึงเดือนเมษายน 2547 โดยการสอบถามถึงส่วนของพืชที่นำมาใช้ วิธีการใช้ ประโยชน์ และชื่อพืชในภาษากะหร่าง พร้อมทั้งเก็บตัวอย่างพืช ถ่ายภาพ และตรวจหาชื่อวิทยาศาสตร์ที่ถูกต้อง ผลการศึกษาพบพืชที,ซาวกะหร่างใช้ประโยชน์ 115 ชนิด มีพืชที่ไม่สามารถระบุชื่อวิทยาศาสตร์ได้ 1 ชนิดอีก 114 ชนิดที่ระบุชื่อวิทยาศาสตร์ได้จัดอยู่ใน 95 สกุล และ 51 วงศ์ ซึ่งพืชทั้งหมดสามารถจำแนกตามกลุ่มการใช้ประโยชน์และคุณสมบัติได้เป็น 5 กลุ่ม คือ พืชสมุนไพร 51 ชนิด พืชอาหาร 42 ชนิด พืชก่อสร้างและทำเครื่องใช้ 10 ชนิด พืชใช้ประโยชน์ในด้านอื่น ๆ 20 ชนิด และพืชมีพิษ 3 ชนิด นอกจากนั้นยังพบพืชประจำถิ่นของประเทศไทยที่มีเขตการกระจายพันธ์จำกัด อีก 1 ชนิด คือ Sauropus thyrsiflorus Welzen จากการศึกษาพบพืชสมุนไพรของชาวกะหร่างที่ไม่มีรายงานถึงสรรพคุณทางยาในเอกสารใด ๆ อีก 13 ชนิด ในการศึกษาครั้งนี้พบว่าวัฒนธรรมของชาวกะหร่างที่เกี่ยวข้องกับพืช มีความเกี่ยวข้องผูกพันกับชาวกะหร่างที่นับถือศาสนาพุทธ แต่วัฒนธรรมดังกล่าวมีแนวโน้มที่จะหายไปในอนาคต เนื่องจากจำนวนคนในเผ่าที่เปลี่ยนไปนับถือศาสนาคริสต์มีจำนวนมากขึ้น ดังนั้นการรักษาวัฒนธรรมที่มีค่าของชาวกะหร่างนี้ควรได้มีการปรึกษาเพื่อหาแนวทางแก้ไขที่เหมาะสมโดยหน่วยงานที่มีอำนาจหน้าที่ต่อไป ในการศึกษาครั้งนี้ได้จัดทำคำบรรยายลักษณะของวงศ์สกุล และชนิด พร้อมเอกสารข้อมูลของแต่ละชนิด ลักษณะทางนิเวศวิทยา การกระจายพันธุ์ การใช้ประโยชน์ชื่อพื้นเมืองและชื่อในภาษากะหร่าง รูปวิธานจำแนกสกุลและชนิด รวมทั้งภาพสีประกอบของพืชบางชนิดที่น่าสนใจ ตัวอย่างพรรณไม้แห้งของพืชที่ศึกษา เก็บรักษาไว้ ณ พิพิธภัณฑ์พืช ศ.กสิน สุวตะพันธุ ภาควิชาพฤกษศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย