การสื่อสารเชิงสุนทรียะ-สังคม ของนักวิชาชีพการละคร

Abstract

การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. ศึกษาแนวคิดเชิงสังคมและการเมืองในงานสื่อสารการแสดงประเภทละครเวทีสมัยใหม่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงทศวรรษที่ 2510 2. ศึกษาแนวคิดเชิงสังคมและการเมืองในงานสื่อสารการแสดงของนักวิชาชีพการละครในช่วงปี พ.ศ. 2544 – 2548 3. ศึกษาแนวคิดและกระบวนการสื่อสารในการนำเสนองานสื่อสารการแสดงที่มีแนวคิดเชิงสังคมและการเมืองของนักวิชาชีพการละครในช่วงปี พ.ศ. 2544 – 2548 โดยใช้วิธีการแบบสหวิธีวิทยาการ คือ 1. การวิจัยเอกสาร 2. การสังเกตการณ์ และ 3. การสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม ซึ่งแนวคิดที่ใช้ในการศึกษา ได้แก่ แนวคิดเรื่องการสื่อสารเชิงสุนทรียะ แนวคิดเกี่ยวกับละครในฐานะกระบวนการสื่อสาร และแนวคิดศิลปะเพื่อชีวิต ผลการวิจัยพบว่า ผลงานสื่อสารการแสดงประเภทละครเวทีสมัยใหม่ที่สะท้อนแนวคิดเชิงสังคมและการเมืองในช่วงทศวรรษที่ 2510 มีประเด็นทางสังคมและการเมืองอันมีวัตถุประสงค์เพื่อการขับเคลื่อนทางสังคม โดยเนื้อหามุ่งเน้นการกระตุ้นจิตสำนึกเพื่อมวลชน และการรับใช้สังคม โดยแรงผลักดันของบริบทสังคมและการเมือง และอิทธิพลของแนวคิดศิลปะเพื่อชีวิต สำหรับการศึกษาการสื่อสารเชิงสุนทรียะ – สังคมในปัจจุบัน (พ.ศ. 2544 – 2548) พบว่าผลงานสื่อสารการแสดงโดยส่วนใหญ่มักไม่มีการวิพากษ์วิจารณ์การเมืองโดยตรง หากแต่เป็นการนำเสนอประเด็นทัศนะต่อสังคม ได้แก่ 1. ความรุนแรง ความขัดแย้ง และการแก่งแย่งในสังคม 2. การตั้งคำถามต่ออำนาจรัฐ 3. ผลกระทบจากภาวะเศรษฐกิจและเทคโนโลยีในโลกสมัยใหม่ 4. ทางเลือกในการดำเนินชีวิต 5. การดำรงอัตลักษณ์ในสังคม ส่วนรูปแบบมักใช้รูปแบบการนำเสนอเชิงการแสดง (non – realistic) โดยการผสมผสานหลายรูปแบบเข้าด้วยกันเป็นหลัก อาทิ การสื่อสารโดยการใช้ร่างกาย การนำเสนอความรู้สึกภายในในรูปแบบเหนือจริง และการใช้สื่อมัลติมีเดีย เป็นต้น ทั้งนี้ เทคนิคหนึ่งที่มักจะถูกใช้คือ การเล่าเรื่องผ่านตัวละครเอก ในด้านทัศนะของนักวิชาชีพการละครนั้น มีความเชื่อมั่นในพลังการสื่อสารของศิลปะประเภทละครเวที ว่าสามารถกระตุ้นและสั่งสมจิตสำนึกต่อสังคม และมีความเห็นว่างานสื่อสารการแสดงสามารถเติบโตขึ้นได้ หากนักวิชาชีพมีความตั้งใจในการสร้างสรรค์ผลงานที่มีคุณภาพสู่สาธารณะอย่างต่อเนื่อง อย่างไรก็ตามสถาบันทางสังคมและการเมืองมิได้เกื้อหนุนต่อการเติบโตของศิลปะการละครเท่าที่ควร ซึ่งย่อมส่งผลต่อการพัฒนาผู้รับสาร ทั้งด้านปริมาณและคุณภาพ