การศึกษาเซอรูโลพลาสมินเพื่อเป็นตัวบ่งชี้ชีวภาพของปริมาณตะกั่วในเลือด

Abstract

การวินิจฉัยผู้ป่วยโรคพิษตะกั่วด้วยการวิเคราะห์ปริมาณตะกั่วในเลือดเพียงอย่างเดียวไม่อาจบ่งชี้ความเป็นพิษ ได้ย่างชัดเจนเพราะร่างกายแต่ละคนมีความต้านทานต่อตะกั่วต่างกัน อีกทั้งตะกั่วมีครึ่งชีวิตในกระแสเลือดสั้นเพียง 28-36 วัน จึงเหมาะที่จะใช้ชี้วัดผู้ได้รับตะกั่วใหม่ ๆ เท่านั้น ปัจจุบันจึงมีการใช้เอนไซม์ซึ่งช่วยชี้วัดความเป็นพิษของตะกั่วได้อย่างชัดเจนก่อนเกิดอาการ เอนไซม์ที่มีความไวต่อตะกั่วปริมาณต่ำได้แก่อะมิโนเลวูลินิกแอซิด ดีไฮดราเดสซึ่งมีข้อจำกัดลือเปลี่ยนแปลงตามอายุ ดังนั้นการหาเอนไซม์ตัวอื่น ๆ ที่สามารถบ่งชีความเป็นพิษของตะกั่วได้จึงเป็นประโยชน์ในการวินิจฉัยโรคพิษตะกั่ว เซอรูโลพลาสมินเป็นโปรตีนขนส่งทองแดงในกระแสโลหิตโดยใน 1 โมเลกุลจะจับกับทองแดง 6-8 อะตอม ทองแดงนี้ช่วยให้เซอรูโลพลาสมินเร่งปฏิกิริยาออกซิเดชันแบบออกชิเดสได้ ตะกั่วสามารถไล่ที่ทองแดงและทำให้แอคติวิตีของออกซิเดสของเซอรูโลพลาสมิน (oxidase activity of ceruloplasmin) ลดลง เชอรูโลพลาสมินจึงมีศักยภาพที่จะใช้เป็นเอนไซม์ในการวินิจฉัยโรคพิษตะกั่วได้ การศึกษานี้แสดงความสัมพันธ์ของปริมาณตะกั่วในเลือดกับแอคติวิตีของออกซิเดสของเซอรูโลพลาสมิน และแอคติวิตีของอะมิโนเลวูลินิกแอซิด ดีไฮดราเดส (activity of aminolevulinic acid dehydratase) จากเลือดคนปกติ คนงานโรงพิมพ์และคนงานโรงงานแบตเตอรี จำนวน 53 ตัวอย่างพบว่าแอคติวิตีของเอนไซม์ทั้งสองลดลงเมื่อปริมาณตะกั่วเพิ่มขึ้น ค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ (r) เท่ากับ -0.6785 และ -0.8643 หมายถึงเอนไซม์ทั้งสองประมาณค่าปริมาณตะกั่วในเลือดถูกต้อง 46 และ 74.7 เปอร์เซ็นต์คามลำดับ พิจารณาเฉพาะตัวอย่างที่ปริมาณตะกั่วไม่เกิน 20 ไมโครกริมต่อ 100 มิลลิลิตรพบว่าค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ เท่ากับ -0.6963 และ -0.5785 ประมาณค่าตะกั่วได้ถูกต้อง 48.5 และ 33.46 เปอร์เซ็นต์ และระดับตะกั่วที่เริ่มยับยั้งแอคติวิตีของเอนไซม์ทั้งสองเป็น 12.5และ 10 ไมโครกรัมต่อ 100 มิลลิลิตรตามลำดับ แสดงว่าแอคติวิตีของออกซิเดสของเซอเโลพลาสมิน สามารถเป็นตัวบ่งชี้ชีวภาพของปริมาณตะกั่วในเลือดได้โดยเฉพาะที่ปริมาณตะกั่วต่ำกว่า 20 ไมโครกรัมต่อ 100 มิลลิลิตร สามารถเป็นตัวบ่งชี้ชีวภาพที่ดีกว่าแอคติวิตีของอะมิโนเลวูลินิกแอซิด ดีไฮดราเคส นอกจากนิแอคติวิตีของออกซิเคสของเซอเโลพลาสมินในชีรั่มยังมีความคงตัวกว่า 2 สัปดาห์ที่อุณหภูมิ -20 องศาเซลเซียส ในขณะที่อุณหภูมิเดียวกันแอคติวิตีของ อะมิโนเลวูลินิกแอซิด ดีไฮดราเตส ในเลือดจะลดลงกว่าครึ่งภายใน 1 สัปดาห์ การวิเคราะห์แอคติวิตีของออกซิเดสของเซอรูโลพลาสมินทำได้สะดวกรวดเร็วเพียง 20 นาที ส่วนแอคติวิตีฃองอะมิโนเลวูลินิกแอซิดดีไฮดราเตสใช้เวลาถึง 2 ชั่วโมง