รูปแบบการเดินทางของผู้อยู่อาศัยชานเมืองกรุงเทพมหานคร : กรณีศึกษาเขตตลิ่งชันและเขตทวีวัฒนา

Abstract

ศึกษารูปแบบการเดินทางซึ่งได้แก่ วัตถุประสงค์การเดินทาง ความถี่ จุดปลายทาง ระยะทาง ระยะเวลา ค่าใช้จ่าย เป็นต้น และปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อรูปแบบการเดินทาง ของผู้อยู่อาศัยชานเมืองกรุงเทพมหานคร โดยใช้เขตตลิ่งชันและทวีวัฒนาเป็นตัวอย่างในการศึกษา จากการศึกษาข้อมูลด้านการขยายตัวของพื้นที่เมือง ลักษณะการใช้ที่ดินของเมือง และโครงสร้างด้านประชากร เศรษฐกิจและสังคมของพื้นที่เขตตลิ่งชันและทวีวัฒนา ในบริบทของกรุงเทพมหานครและบริบทของท้องถิ่น ผลการศึกษาพบว่า เขตตลิ่งชันและทวีวัฒนาเป็นพื้นที่ซึ่งมีบทบาท และถูกควบคุมลักษณะการใช้ที่ดินให้เป็นพื้นที่สีเขียว และริ้วสีเขียวเป็นส่วนใหญ่ เพื่อรองรับการอยู่อาศัยของประชากรเมือง และการเกษตรกรรมชานเมือง มีสัดส่วนของประชากรอยู่อาศัยต่อการจ้างงาน สูงกว่าพื้นที่อื่นๆ ของเมือง ในการศึกษารูปแบบการเดินทางใช้แบบสอบถาม เป็นเครื่องมือในการเก็บข้อมูล โดยแบ่งกลุ่มประชากรเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มผู้อยู่อาศัยในครัวเรือนนอกภาคเกษตร จำนวน 155 ราย และกลุ่มผู้อยู่อาศัยในครัวเรือนภาคเกษตร 52 รายพบว่า รูปแบบการเดินทางของผู้อยู่อาศัยในครัวนอกภาคเกษตรส่วนใหญ่ มีวัตถุประสงค์การเดินทางเพื่อไปทำงาน 49.68% มีปลายทางบริเวณพื้นที่ต่อเนื่องกับที่อยู่อาศัยในเขตเมืองชั้นใน 35.71% โดยใช้ยานพาหนะส่วนบุคคล 46.45% ผู้อยู่อาศัยในครัวเรือนภาคเกษตรส่วนใหญ่ มีวัตถุประสงค์การเดินทางเพื่อไปขายสินค้า 34.62% และไปทำงาน 28.85% มีปลายทางอยู่ในเขตตลิ่งชันและทวีวัฒนา 48.08% ทั้งนี้ ผู้เดินทางทั้งสองกลุ่มมีความพึงพอใจกับ ความสะดวกสบายในการเดินทางสูงที่สุด และมีความพึงพอใจในภาพรวมของการเดินทาง ทางเลือกและค่าใช้จ่ายในการเดินทางน้อยที่สุด และในอนาคตผู้อยู่อาศัยชานเมืองมีแนวโน้ม ที่จะใช้ยานพาหนะส่วนบุคคลเพิ่มสูงขึ้น อันจะเป็นการสร้างปัญหาซึ่งเกิดจากปริมาณการจราจรที่แออัด และการสิ้นเปลืองพลังงานมากยิ่งขึ้นในอนาคต โดยปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อรูปแบบการเดินทาง ของผู้อยู่อาศัยชานเมือง สามารถแบ่งเป็น 2 กลุ่มคือ ปัจจัยทางด้านกายภาพ ได้แก่ ลักษณะการใช้ที่ดิน การกระจุกตัวของการจ้างงานและสถานบริการ และปัจจัยอื่นๆ ซึ่งไม่ใช่ด้านกายภาพ อันเป็นปัจจัยจากลักษณะของผู้เดินทาง ลักษณะของการเดินทาง และความพึงพอใจในการเดินทาง ซึ่งการปรับปรุงหรือเปลี่ยนแปลงปัจจัยตัวใดตัวหนึ่ง จะส่งผลกระทบต่อการเลือกการเดินทางของบุคคล ทั้งนี้ จึงมีข้อเสนอแนะว่าควรจะปรับปรุงและควบคุมมาตรการ ในการใช้ที่ดินชานเมืองโดยเฉพาะพื้นที่สีเขียวในการเป็นพื้นที่รองรับการอยู่อาศัยของประชากรเมืองและแหล่งงานแบบเมือง ด้านการขนส่ง ควรส่งเสริมปรับปรุงให้เกิดการเดินทางระยะสั้นภายในท้องถิ่น ทั้งด้านเส้นทาง ยานพาหนะ และการรวมกลุ่มชุมชนอย่างไรก็ดี เนื่องจากการศึกษาเป็นเพียงตัวอย่างขนาดเล็ก จึงควรได้มีการศึกษาเพิ่มเติมเพื่อขยายผลให้มีความครอบคลุมลักษณะกายภาพ เศรษฐกิจและสังคมของผู้อยู่อาศัยบริเวณชานเมืองในด้านอื่นๆ เพื่อให้สามารถนำไปใช้ในการปรับปรุงการวางแผนการใช้ที่ดินและระบบโครงข่ายคมนาคมของเมืองกรุงเทพมหานครต่อไปในอนาคต