การเกิดและผลบังคับของสัญญาประกันชีวิต

Abstract

ธุรกิจประกันชีวิต มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศโดย เป็นแหล่งระดมเงินทุนจากประชาชนมาเสริมสร้างการขยายหัวของระบบเศรษฐกิจในภาคกิจกรรมต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นภาคเกษตรกรรม หรือ อุตสาหกรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพ เพราะมีระยะเวลาในการชดใช้คืนนานกว่าแหล่งเงินทุนประเภทอื่นๆ นอกจากนี้ ธุรกิจประกันชีวิตยังมีบทบาทสำคัญต่อชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชน เพราะการประกันชีวิตเป็นการออมทรัพย์บังเกิดผลแน่นอน ซึ่งจะช่วยให้ผู้ออมทรัพย์ โดยการประกันชีวิตได้รับประโยชน์ในวัยชรา หรือช่วยให้ครอบครัวของผู้ทำสัญญาประกันภัยไม่ต้องเดือดร้อน เมื่อผู้นั้นถึงแก่มรณกรรม นอกจากนี้ การประกันชีวิตยังเป็นการส่งเสริมให้ประชาชนสนใจในสุขภาพอนามัยของคนมากขึ้น และยังให้ความมั่นใจแก่ผู้ประกอบธุรกิจซึ่งต้องเสี่ยงต่อภาวะการขาดทุนอีกด้วย สัญญาประกันชีวิตเป็นเอกเทศสัญญาที่มีลักษณะแตกต่างจากเอกเทศสัญญาอื่นทั่วไป ทั้งในด้านวิธีดำเนินธุรกิจ และในด้านกฎหมายที่ใช้บังคับ กล่าวคือ ในการติดต่อดำเนินธุรกิจประกันชีวิตนั้น โดยทั่วไปตัวแทนประกันชีวิตจะเป็นผู้ชักชวนให้บุคคลใดเข้าทำสัญญาประกันชีวิตกับผู้รับประกันภัย โดยกรอกข้อความลงในเอกสารซึ่งผู้รับประกันภัยจัดเตรียมไว้ และเมื่อคู่สัญญาได้ทำสัญญาประกันชีวิตแล้วผู้รับประกันภัยจะออกเอกสารที่เรียกว่ากรมธรรม์ประกันภัยให้ผู้เอาประกันภัยเก็บไว้เป็นหลักฐาน ในกรมธรรม์ประกันภัยจะปรากฏข้อความต่างๆ มากมาย รวมทั้งข้อความที่เป็นเงื่อนไขจำกัดความรับผิดและปฏิเสธความรับผิดของผู้รับประกันภัยด้วย ส่วนกฎหมายที่ใช้บังคับกับสัญญาประกันชีวิตนั้น ต้องพิจารณาทั้งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ซึ่งบัญญัติเกี่ยวกับความหมาย ลักษณะ สิทธิและหน้าที่ของคู่สัญญาในลักษณะที่ 20 เรื่องประกันภัยประกอบกับหมวดอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง และต้องพิจารณาพระราชบัญญัติประกันชีวิต พ.ศ. 2510 ซึ่งเป็นกฎหมายพิเศษ ที่ตราขึ้นเพื่อควบคุมการดำเนินธุรกิจการประกันชีวิตให้มีมาตรฐานที่ดีและควบคุมบริษัทประกันชีวิตมิให้ดำเนินการไปใช้ในทางที่เสี่ยงภัย นอกจากนี้ ยังต้องพิจาณาถึงหลักกฎหมายสำคัญที่ใช้ในการประกันชีวิตโดยเฉพาะ ได้แก่ หลักเกี่ยวกับส่วนได้เสียอันอาจเอาประกันภัยได้ และหลักเกี่ยวความซื่อสัตย์สุจริตอย่างยิ่งของคู่สัญญา ซึ่งแม้ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ จะยอมรับหลักกฎหมายดังกล่าว โดยนำมาบัญญัติไว้ในลักษณะที่ 20 เรื่องประกันภัยด้วยก็ตาม แต่ก็มิได้บัญญัติในรายละเอียดไว้เท่าที่ควร จากเหตุที่วิธีดำเนินธุรกิจและกฎหมายที่ใช้บังคับในสัญญาประกันชีวิต มีลักษณะที่แตกต่างจากเอกเทศสัญญาอื่นดังกล่าวแล้ว ส่งผลให้เกิดปัญหาคือ การเกิดและผลบังคับของสัญญาประกันชีวิตแตกต่างจากสัญญาอื่นๆ ในบางกรณี ทำให้ผู้เกี่ยวข้องกับสัญญาประกันชีวิตได้รับความเสียหายซึ่งในวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ผู้เขียนจะชี้ในเห็นถึงปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้น และแนวทางแก้ไขปัญหาดังกล่าวให้เหมาะสมกับสภาพการณ์ในประเทศไทย โดยใช้หลักกฎหมายไทยเปรียบเทียบกับหลักกฎหมายของต่างประเทศไทย เพื่อให้เกิดความเป็นธรรมต่อผู้เกี่ยวข้องกับสัญญาประกันชีวิต และท้ายสุดคือ เพื่อให้ธุรกิจการประกันชีวิตเจริญรุดหน้าต่อไป