แบบแผนการใช้สอยที่ว่างและการอาศัยอยู่แบบมาตุลักษณ์ของเรือนมลายู: กรณีศึกษาหมู่บ้านตันหยงลูโละ อำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี

Abstract

แบบแผนการใช้สอยที่ว่างและการอาศัยอยู่แบบมาตุลักษณ์ของเรือนมลายูและกรณีศึกษา ที่นำไปสู่ความหมายของการอาศัยอยู่อย่างเข้มข้นและแนบแน่นระหว่างมนุษย์กับมนุษย์ มนุษย์กับธรรมชาติ และมนุษย์กับพระผู้เป็นเจ้า สามารถเอื้อให้การอาศัยอยู่แบบมาตุลักษณ์ภายใต้ปริมณฑลอันศักดิ์สิทธิ์ของพระเจ้าที่โอบล้อมปริมณฑลแห่งที่ว่างต่างๆ นั้นจนเกิดเป็นคุณค่าที่มาจากการใช้ชีวิตและอาศัยอยู่ในที่ว่างของเรือน ของชุมชนอย่างสันติสุข สงบ เรียบง่าย มีสังคมที่มีระบบปฏิสันถารอันดีงามและเอื้ออำนวยให้เกิดกายภาพของการอาศัยอยู่ที่มีคุณค่าและความยั่งยืนที่โน้มนำทำให้เกิดเป็นอัตลักษณ์ของชุมชนเฉพาะถิ่นขึ้น การวิจัยนี้เป็นการศึกษาแบบแผนการใช้สอยที่ว่างและการอาศัยอยู่แบบมาตุลักษณ์ของเรือนมลายู กรณีศึกษาบ้านตันหยงลูโละ ตำบลตันหยงลูโละ อำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยทำการศึกษากรณีศึกษาแบบเบื้องลึก ใช้การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเอกสารร่วมกับการวิจัยในภาคสนาม โดยอาศัยแนวคิดทางด้านจิตวิทยาสถาปัตยกรรมและปรากฏการณ์ศาสตร์เป็นแนวทางในการวิเคราะห์ ด้วยวิธีการแยกแยะประเด็นเพื่อหาเนื้อหาที่มีความหมายสำคัญ และเปิดประเด็นแห่งเนื้อหาสาระที่จะค่อยๆ ถูกเปิดเผยออกมาด้วยวิธีการวิเคราะห์สถานการณ์หรือปรากฏการณ์เพื่อทำความเข้าใจถึงวิธีหรือกระบวนการการได้มาซึ่งข้อมูลในสิ่งที่ไม่ปรากฏในทางกายภาพให้ปรากฏกระจ่างชัดขึ้นมาได้ เพื่อเป็นข้อมูลในการอนุรักษ์มรดกทางสถาปัตย กรรมที่มีชีวิตให้ดำรงอยู่คู่กับชุมชน โดยทำการศึกษาในภาคสนามช่วงเดือนกันยายน พ.ศ. 2552 ถึงเดือนกันยายน พ.ศ. 2553 การวิจัยนี้เริ่มจากการทำความเข้าใจในบริบทแวดล้อมในด้านต่างๆ ของชุมชนรอบอ่าวปัตตานีและสำรวจพื้นที่เพื่อให้ได้หมู่บ้านกรณีศึกษาและทำการคัดเลือกเรือนที่จะเป็นตัวแทนการศึกษา ประกอบไปด้วย การตั้งถิ่นฐานและระบบปฏิสันถารของหมู่บ้านแบบมาตุลักษณ์ของกรณีศึกษา, การศึกษาที่ว่างและองค์ประกอบของที่ว่างของเรือนมลายูของกรณีศึกษา, การวิเคราะห์การใช้สอยที่ว่างในระบบเทศะและกาละปฏิสันถารของเรือนมลายูของกรณีศึกษา ซึ่งนำไปสู่ข้อสรุปที่ 1 การวิเคราะห์แบบแผนการใช้สอยที่ว่างแบบมาตุลักษณ์ของเรือนมลายูของกรณีศึกษา อันประกอบไปด้วย แบบแผนการใช้สอยที่ว่างแบบที่เป็นจุดเข้มแห่งชีวิต, แบบแผนการใช้สอยที่ว่างแบบซ้อนทับซับซ้อน, แบบแผนการใช้สอยที่ว่างแบบชั่วคราว, แบบแผนการใช้สอยที่ว่างแบบที่มีประสบการณ์หลากสัมผัส, แบบแผนการใช้สอยที่ว่างแบบสานความศรัทธาในพระผู้เป็นเจ้าย้ำสู่ชีวิตประจำวัน และข้อสรุปที่ 2 การวิเคราะห์การอาศัยอยู่แบบมาตุลักษณ์ของเรือนมลายูและกรณีศึกษา อันประกอบไปด้วย การอาศัยอยู่อย่างเข้มข้นและการอาศัยอยู่อย่างใกล้ชิดสนิทสนมกับชีวิตกับโลกและกับพระเจ้า, การอาศัยอยู่ในวัฒนธรรมแห่งการใช้ที่ว่างขนาดเล็ก, การอาศัยอยู่แบบหมุนเวียนไปตามกาละและเทศกาลแห่งชีวิตต่างๆ, การอาศัยอยู่อย่างมีสุนทรียะสัมผัส, การอาศัยอยู่อย่างหลากมิติแห่งความหมายของที่ว่างของพื้น ฝา ฝ้าที่โตขึ้นและหลากหลายกว่าที่เป็นอยู่ทั่วๆ ไป ซึ่งนำไปสู่การสรุปรวบยอดของ คุณค่าของแบบแผนของการใช้สอยที่ว่างและการอาศัยอยู่แบบมาตุลักษณ์ของเรือนมลายู อันประกอบไปด้วย ความเป็นหนึ่งเดียวกันและความกลมกลืนกันของมนุษย์กับพระเจ้าของมนุษย์กับโลก และของมนุษย์กับมนุษย์ในการใช้ที่ว่างและการอาศัยอยู่แบบมาตุลักษณ์ของเรือนมลายู, การใช้ที่ว่างและการอาศัยอยู่ที่ทำให้ชีวิตมีความสำรวมอยู่ในโลกอย่างตระหนักรู้และประณีตละเอียดลออ , การประดิษฐานถิ่นแห่งชีวิตเฉพาะตัวขึ้นเกิดเป็นอัตลักษณ์พิเศษเฉพาะของการใช้ที่ว่างและการอาศัยอยู่แบบนี้, การเปล่งประกายพลังแห่งรูป, และความยั่งยืน ท้ายสุดกระบวนการการศึกษาในครั้งนี้จะเป็นแนวทางการทำความเข้าใจชุมชนทางวัฒนธรรมเพื่อการอนุรักษ์วิถีชีวิตที่มีคุณค่า มีความสุข มีความสงบสันติ พอเพียงและดำรงชีวิตอยู่ในคุณธรรมคุณงามความดี อันมีที่มาจากพระมหาคัมภีร์อัลกุรอานและอัลฮะดีษ ที่เป็นความศรัทธาสูงสุดของชาวมุสลิม อีกทั้งยังเป็นแบบอย่างในวิถีทางของการอาศัยอยู่อย่างยั่งยืนสืบไป