กฎหมายไม่มีผลย้อนหลัง

Abstract

หลักกฎหมายเรื่องกฎหมายไม่มีผลย้อนหลังเป็นที่ยอมรับกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ ดังเห็นได้จากสุภาษิตกฎหมาย และบทบัญญัติในกฎหมายต่าง ๆ อันมีความทำนองเดียวกัน เช่น บทบัญญัติในรัฐธรรมนูญและกฎหมายอาญา เป็นต้น การวิจัยเรื่องนี้ก็เพื่อพิจารณาถึงประวัติความเป็นมา วิวัฒนาการ ความหมาย และขอบเขตของหลักกฎหมายดังกล่าว ในการวิจัยได้วิเคราะห์ถึงทฤษฎีต่าง ๆ ซึ่งอยู่เบื้องหลังหลักกฎหมายนี้ ทั้งนี้ ได้เน้นถึงความหมายและขอบเขตเป็นพิเศษ เช่น พิจารณาว่าที่ว่ากฎหมายไม่มีผลย้อนหลังนั้นหมายถึงกฎหมายใด และอย่างไรเรียกว่าย้อนหลัง นั่นคือ การกล่าวถึงข้อยกเว้นของหลักกฎหมายดังกล่าวนี้ มีข้อที่น่าสังเกตว่า การกล่าวถึงข้อยกเว้นมิได้หมายความว่าจะทำให้หลักกฎหมายนี้คลายความศักดิ์สิทธิ์ลงไป หากแต่มุ่งแสดงให้เห็นว่าบางครั้งเพื่อประโยชน์สุขในสังคม และเพื่อประโยชน์ส่วนตัวของผู้กระทำผิดก็อาจต้องยอมให้กฎหมายมีผลย้อนหลังได้เช่นกัน ในการวิจัยเรื่องนี้ ได้พิจารณาถึงกฎหมายทุกประเภทซึ่งอาจมีผลย้อนหลังได้ รวมทั้งคำพิพากษาของฝ่ายตุลาการซึ่งถึงแม้ว่าจะไม่มีผลเป็นกฎหมาย แต่โดยเหตุที่อาจย้อนหลังไปกระทบกระเทือนสิทธิและหน้าที่ของบุคคลได้ก็อาจทำให้มีผลเหมือนกับการใช้กฎหมายย้อนหลังได้เช่นกัน มีข้อที่น่าสังเกตอีกประการหนึ่งว่า หลักกฎหมายเรื่องนี้เป็นหลักแรกที่นำมาศึกษากันในกฎหมายอาญา แต่แท้จริงควรจะได้นำมาวิเคราะห์เป็นเรื่องแรกในการศึกษากฎหมายแพ่งและกฎหมายวิธีพิจารณาความ ซึ่งการวิจัยเรื่องนี้ก็ได้แสดงให้เห็นถึงบทบาทของหลักกฎหมายนี้ในกฎหมายอื่น ๆ ทั้งหมด โดยนำทฤษฎีและความเห็นของนักกฎหมายในต่างประเทศและหลักกฎหมายไทยมาเปรียบเทียบเพื่อหาข้อสรุปที่เหมาะสมที่สุดสำหรับระบบกฎหมายไทย