ปัญหาและอุปสรรคการบริหารงานพัสดุของกองทัพบก : ศึกษาเฉพาะกรณีการซื้อและจ้างโดยวิธีประกวดราคา / จุฑาทิพย์ ลิ้มอิ่ม

Abstract

เป็นที่ทราบแล้วว่าบทบาทและความสำคัญของการบริหารงานนั้นมีควบคู่มากับอารยธรรมและการดำรงชีพของมนุษย์และการบริหารงานก็คือ การดำเนินงานให้บรรลุวัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้โดยอาศัยปัจจัยทั้งหลาย อันได้แก่ คน เงิน วัสดุสิ่งของ เป็นอุปกรณ์สำคัญในการปฏิบัติงาน ไม่ว่าการบริหารงานนั้นจะเป็นการบริหารราชการ หรือธุรกิจ การบริหารงานจะพิจารณากันแต่เพียงว่าให้งานเสร็จสิ้นไปแต่เพียงอย่างเดียวหาได้ไม่ เพราะในยุคปัจจุบันความเจริญก้าวหน้าทางวิทยาการ การขยายตัวของจำนวนพลเมืองและองค์การต่าง ๆ ทำให้ความต้องการทรัพยากร วัตถุดิบต่าง ๆ มากขึ้นเป็นเงาตามตัว เพราะฉะนั้น การบริหารจึงต้องคำนึงถึงหลักการประหยัด ประสิทธิภาพ ประสิทธิผล ความเป็นธรรม ความซื่อสัตย์ ความรู้สึกรับผิดชอบในหน้าที่ ฯลฯ ปัจจุบันนี้ ส่วนราชการต่าง ๆในประเทศไทยให้ความสำคัญต่อปัจจัยในการบริหารด้านบุคคล เทคนิคการจัดการและเงินมาก สังเกตจากตำรับตำรา การเพิ่มเติมหลักสูตรการสอนในมหาวิทยาลัย รวมทั้งสถาบันที่สำคัญของทางราชการที่มีหน้าที่โดยเฉพาะด้านบุคคลและการเงิน คือ สำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน (ก.พ.) และกระทรวงการคลัง ส่วนความสนใจในด้านการบริหารงานพัสดุยังล้าหลังอยู่มาก ทั้งที่การบริหารงานพัสดุ เป็นปัจจัยสำคัญในการบริหารงานพัสดุสิ่งของจะช่วยให้การบริหารงานมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น เพราะการบริหารงานพัสดุเป็นการนำเอา เทคนิคในการจัดการหรือการบริการมาใช้เพื่อให้เกิดการประหยัดเงิน สำหรับประเทศไทยมีสถาบันทหารคือ กองทัพบกเพียงสถาบันเดียวที่ให้ความสนใจและเพิ่มพูนวิทยาการความก้าวหน้าให้กับการบริหารงานพัสดุ ซึ่งในวิชาการทหารเรียกว่า การส่งกำลังบำรุง แต่การส่งกำลังบำรุงทางทหารมีขอบเขตกว้างขวางกว่ามากนัก เพราะนอกจากจะเป็นเรื่องที่เกี่ยวกับการกำหนดความต้องการ การจัดหาพัสดุ สิ่งอุปกรณ์ เพื่อแจกจ่ายให้กับหน่วยที่มีความต้องการ โดยคำนึงถึงหลักการจัดหาพัสดุสิ่งอุปกรณ์ให้ตรงกับความต้องการในจำนวนปริมาณและคุณภาพที่ถูกต้องในระยะเวลาที่เหมาะสม ณ สถานที่ที่ต้องการแล้ว การส่งกำลังบำรุงยังหมายรวมถึง การขนส่ง การบริการ การพยาบาลและส่งกลับ อันเป็นเรื่องเกี่ยวกับคนหรือกำลังพลในทางทหารด้วย แต่ก็ถือกันว่า การบริหารงานพัสดุคือการส่งกำลังบำรุงได้เช่นกัน ดังนั้น จะเห็นว่าเรื่องการบริหารงานพัสดุ หรือการส่งกำลังบำรุงเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับการใช้จ่ายเงินงบประมาณแผ่นดิน อันเป็นภาษีของประชาชนมากที่สุด การใช้จ่ายอาจลดลงหรือมีความประหยัดมากขึ้นได้ ถ้าหากมีการบริหารงานพัสดุหรือการส่งกำลังบำรุงที่มีประสิทธิภาพ วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มุ่งศึกษาวิจัยถึง กระบวนการจัดหาอันหมายถึง การปฏิบัติการต่าง ๆ ให้ได้มาซึ่งสิ่งของและการบริการในเวลา สถานที่และปริมาณที่ถูกต้อง การจัดหาเป็นขั้นตอนหนึ่งที่สำคัญในวงจรการบริหารงานพัสดุหรือการส่งกำลังบำรุง การจัดหามีวิธีการต่าง ๆ มากมายหลายวิธี แต่ผู้เขียนมุ่งศึกษาวิจัย เฉพาะการจัดซื้อและจ้างด้วยวิธีการประกวดราคาด้วยเหตุผลที่ว่า การประกวดราคาเป็นวิธีการจัดซื้อและจ้างที่ต้องใช้งบประมาณเป็นจำนวนมาก เป็นวิธีที่เปิดโอกาสให้มีการแข่งขันกันอย่างกว้างขวางในการเสนอราคาเพื่อให้ทางราชการได้สิ่งของอุปกรณ์ต่าง [ๆ] ในราคาต่ำได้มาตรฐานและคุณภาพดีตรงตามความต้องการของผู้ใช้ ก่อให้เกิดการประหยัดงบประมาณแผ่นดินให้ใช้จ่ายไปในทางที่ถูกต้อง ไม่ฟุ่มเฟือย มีการควบคุมตรวจสอบได้ง่าย และประการสำคัญที่สุดก็คือเป็นวิธีการที่มุ่งคำนึงถึงหลักความยุติธรรมอย่างที่สุด ผู้เขียนเลือกศึกษาวิจัยกระบวนการจัดหาด้วยวิธีการประกวดราคาในสถาบันทหาร คือ กองทัพบกเพราะสถาบันนี้เป็นหน่วยราชการเดียวในประเทศไทยที่มีความเจริญก้าวหน้าทางด้านการบริหารงานพัสดุ หรือการส่งกำลังบำรุงอย่างสูง ได้มีการดำเนินการเกี่ยวกับการซื้อหรือจ้างด้วยวิธีการประกวดราคามาช้านาน มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว เช่น มีหน่วยเฉพาะในการจัดหาเองเพื่อความคล่องตัวและความมีประสิทธิภาพในการปฏิบัติงาน โดยลักษณะโครงสร้างของการจัดหาด้วยวิธีการประกวดราคาของกองทัพบก ถือว่า มีความรัดกุมมากกว่าของหน่วยราชการอื่นใดและยังถือว่าการบริหารงานพัสดุในหน่วยราชการอื่น ๆ ได้รับแบบอย่างมาจากการส่งกำลังบำรุงทางทหาร จากการศึกษาวิจัยข้อมูลทางด้านเอกสาร หลักฐานอื่น ๆ จากแหล่งที่เชื่อถือได้ รวมทั้งการสัมภาษณ์เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง ซึ่งเป็นผู้มีความรู้ความชำนาญ ทั้งทางทฤษฎีและการปฏิบัติในลักษณะที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการพบปัญหาและอุปสรรคที่ทำให้การดำเนินกรรมวิธีประกวดราคาซื้อและจ้างของกองทัพบกขาดประสิทธิภาพ ขาดการประหยัดก่อให้เกิดความไม่ยุติธรรม เกิดความไม่ซื่อสัตย์สุจริตหรือขาดความรับผิดชอบในหน้าที่ โดยไม่สามารถดำเนินการให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์ได้เท่าที่ควร เนื่องด้วยปัจจัยสำคัญ ๆ 3 ประการคือ 1. ปัจจัยเกี่ยวกับระบบการจัดหาของกองทัพบก เช่น ระยะเวลาล่วงหน้าในการดำเนินการ แบบธรรมเนียมที่ใช้ในการจัดหาด้วยวิธีการประกวดราคา การจัดหน่วยงบประมาณ เป็นต้น 2. ปัจจัยเกี่ยวกับบุคคล เช่น ผู้บังคับบัญชา ผู้ใต้บังคับบัญชา เจ้าหน้าที่จัดซื้อและจ้าง พ่อค้า ฯลฯ เป็นต้น 3. ปัจจัยเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอื่น ๆ เช่น สภาวะตลาด บุคคลอื่นที่ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องในการประกวดราคาซื้อและจ้าง เนื่องจากผลการวิจัยค้นคว้าดังกล่าว ทำให้ผู้เขียนพยายามศึกษาค้นคว้าหลักการทางด้านวิชาการจากตำราต่าง ๆ ที่มีผู้ทรงคุณวุฒิ มีความชำนาญในเรื่องการจัดหาได้เขียนไว้ รวมทั้งการสัมภาษณ์แนวทางต่าง ๆ จากเจ้าหน้าที่ผู้มีความรอบรู้ทางวิชาการและมีความชำนาญจากประสบการณ์มาประกอบแนวความคิดของผู้เขียนเอง เพื่อเสนอแนะแนวทางในการปรับปรุง แก้ไข การประกวดราคาซื้อและจ้างของกองทัพบก ให้มีประสิทธิภาพและประหยัดเพื่อบรรลุถึงวัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้อย่างดี นั่นคือ เสนอแนวความคิดการจัดตั้งหน่วยการจัดหาของกองทัพบกขึ้นเป็นหน่วยจัดหาแบบรวมการในระดับกองทัพบกแบบใหม่ การจัดหาแบบรวมการในระดับกองทัพบกเพียงหน่วยเดียวจะสามารถแก้ไขปัญหาและอุปสรรคที่เกิดขึ้นอันเนื่องจากระบบการจัดหา เช่น แบบธรรมเนียมการจัดหาด้วยวิธีการประกวดราคา การจัดหน่วยงบประมาณ คุณลักษณะเฉพาะ ฯลฯ ตามที่ผู้เขียนได้เสนอข้อสนับสนุนไว้ นอกจากนี้ ผู้เขียนได้เสนอแนวความคิดเพื่อปรับปรุงหรือพัฒนาจุดอ่อนหรือข้อบกพร่องที่เกิดจากตัวบุคคล อันได้แก่ ผู้บังคับบัญชา เจ้าหน้าที่จัดซื้อและจ้าง ผู้ใต้บังคับบัญชา พ่อค้า รวมทั้งเจ้าหน้าที่อื่น ๆ โดยพิจารณาในประเด็นสำคัญ ๆ เช่น การป้องกันการทุจริต การบริหารงานบุคคลภาวการณ์เป็นผู้นำ หลักการจัดงาน การฝึกอบรม ฯลฯ ส่วนปัญหาด้านสภาวะแวดล้อม อันได้แก่ สภาวะตลาดและบุคคลอื่นที่ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องในการจัดหา เป็นส่วนที่รัฐบาลผู้บริหารประเทศจะต้องใช้มาตรการต่าง ๆ ในการป้องกันการทุจริตคอร์รัปชั่นและมีมาตรการการควบคุมราคาสินค้าอย่างมีประสิทธิภาพพอสมควร