การใช้โคลซิซีนชักนำให้เกิดโพลีพลอยด์ในแพงพวยฝรั่ง (Catharanthus roseus G.Don)

Abstract

ในการชักนำแพงพวยฝรั่งสีขาวและสีชมพูให้เป็น polyploid ทำได้โดยหยดสารละลายโคลชิซีนที่มีความเข้มข้น 0.2 เปอร์เซ็นต์, 0.6 เปอร์เซ็นต์ และ 1.0 เปอร์เซ็นต์ ลงบนยอดต้นกล้าครั้งละหนึ่งหยด วันละ 3 ครั้ง ทุกความเข้มข้นหยดโคลชิซีนให้ต้นกล้า 6 ครั้ง, 12 ครั้ง และ 18 ครั้ง ตามลำดับ โคลชิซีนมีผลต่อการเจริญเติบโตของต้นกล้าและลักษณะภายนอกของต้น ใบ คือทำให้ต้นเตี้ยแคระช่วงลำต้นที่อยู่เหนือใบเลี้ยงมีลักษณะอวบใหญ่ แผ่นใบย่น เนื้อใบหนา รูปร่างใบผิดปกติ บางต้นการเจริญหยุดชะงักและตาย ทุกความเข้มข้นและจำนวนหยดของโคลชิซีนสามารถชักนำแพงพวยฝรั่งทั้งสองสีให้เป็น polyploid ได้ โดยพบ tetraploid มากกว่า near octoploid โคลชิซีนเข้มข้น 0.2 เปอร์เซ็นต์ 18 หยด สามารถชักนำต้นกล้าสีขาวให้เป็น polyploid สูงสุดคือ 100 เปอร์เซ็นต์ ส่วนความเข้มข้น 0.6 เปอร์เซ็นต์ จำนวน 12 หยด และ18 หยด สามารถชักนำต้นกล้าสีชมพูให้เป็น polyploid ได้ 100 เปอร์เซ็นต์ เช่นกัน ผลการศึกษาจำนวนโครโมโซมในรากและใน microsporocyte ของแพงพวยฝรั่งทั้งสองสี พบว่าแพงพวยฝรั่งที่เป็น diploid (2X) มีจำนวนโครโมโซม 16 แท่ง ส่วนต้น tetraploid (4x) มีจำนวนโครโมโซม 32 แท่ง เมื่อศึกษาการจับคู่ของโครโมโซมที่เหมือนกันใน microsporocyte ระยะ first metaphase พบว่าโครโมโซมที่เหมือนกันของต้น diploid จับคู่เป็น 8 bivalent โดยเป็น ring bivalent มากกว่า rod bivalent แต่ต้น tetraploid มีการจับคู่ของโครโมโซมที่เหมือนกันส่วนใหญ่เป็น quadrivalent ปนกัน bivalent มีบางเซลล์ที่พบ trivalent และ univalent และบางเซลล์พบแต่ bivalent หรือ quadrivalent เพียงอย่างเดียว เมื่อเปรียบเทียบลักษณะสัณฐานวิทยาของแพงพวยฝรั่งทั้งสองที่เป็น diploid กับ tetraploid พบว่าต้น tetraploid มีลำต้นใหญ่ขึ้นแต่เตี้ยกว่าต้น diploid ใบ tetraploid มีความกว้างมากกว่าใบ diploid แต่มีความยาวน้อยกว่า แผ่นใบ tetraploid มีลักษณะย่นปลายใบกระดกขึ้นไม่เรียบเหมือนใบ diploid ขนาดดอก tetraploid ไม่แตกต่างจากดอก diploid แต่กลีบดอก tetraploid มีขนาดใหญ่ขึ้นทำให้ไม่มีช่องว่างระหว่างกลีบดอก ละอองเรณู tetraploid ใหญ่กว่าละอองเรณู diploid และมีช่องเปิด 4 ช่อง ส่วน diploid มี 3 ช่อง การมีชีวิตของละอองเรณู tetraploid ต่ำกว่าของ diploid ฝัก tetraploid สั้นกว่า diploid ส่วนใหญ่ไม่มีเมล็ดหรือมีเมล็ดฝ่อลีบ เมล็ดที่สามารถเจริญพันธุ์ได้มีขนาดใหญ่กว่า diploid แต่จำนวนเฉลี่ยต่อฝักน้อยกว่า diploid ดังนั้นการขยายพันธุ์ต้น tetraploid จึงควรใช้กิ่งปักชำดีกว่าใช้เมล็ด