ชีววิทยาการสืบพันธุ์ของฟองน้ำ Pachastrissa sp. (Demospongiae: astrophorida: calthropellidae)

Abstract

ฟองน้ำ Pachastrissa sp. (Demospongiae: Astrophorida: Calthropellidae) เป็นฟองน้ำกลุ่มหนึ่งที่มีศักยภาพในการนำมาสกัดสารเคมี เพื่อใช้ในการศึกษาทางเภสัชวิทยา งานวิจัยนี้ได้ศึกษาการกระจายในธรรมชาติของฟองน้ำชนิดนี้บริเวณกองหินสัมปันยื้อ ซึ่งอยู่ด้านทิศเหนือของเกาะสีชัง ศึกษารูปแบบชนิดและช่วงเวลาของการสร้างเซลล์สืบพันธุ์ของฟองน้ำ โดยการเก็บตัวอย่างเนื้อเยื่อและวัดอัตราการเติบโตในภาคสนาม และทดลองในห้องปฏิบัติการ ตั้งแต่เดือน มิ.ย. 2546 ถึง มิ.ย. 2547 นอกจากนี้ได้ทดลองเลี้ยงฟองน้ำในบ่อเลี้ยงในระบบที่มีการหมุนเวียนน้ำผ่านตลอด ผลการศึกษาเบื้องต้นพบว่าฟองน้ำชนิดนี้มีรูปแบบการกระจายตัวเป็นแบบกลุ่ม และพบกระจายตัวน้อยมากในธรรมชาติ ประมาณ 1.2 ตร.ซม. ต่อ ตร.ม. เมื่อศึกษาการเติบโตตามธรรมชาติของฟองน้ำพบว่า มีหลายปัจจัยที่กระทำร่วมกันซึ่งส่งผลให้มีการเพิ่มและลดพื้นที่ปกคลุมของฟองน้ำ เช่น ปัจจัยทางกายภาพคือปริมาณความเค็ม อุณหภูมิ และอาหารจำพวก แพลงก์ตอนพืช นอกจากนี้ปัจจัยทางชีวภาพคือ ช่วงระยะเวลาการสร้างเซลล์สืบพันธุ์ของฟองน้ำ การแก่งแย่งพื้นที่การลงเกาะและการถูกล่าโดยผู้ล่า จากผลการศึกษาครั้งนี้พบว่า ปริมาณความเค็ม อุณหภูมิและปริมาณแพลงก์ตอนพืชกลุ่มไดอะตอมและสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน มีความสัมพันธ์ไปในทิศทางเดียวกันกับการเปลี่ยนแปลงพื้นที่ปกคลุม การศึกษารูปแบบชนิดและช่วงเวลาในการสร้างเซลล์สืบพันธุ์ของฟองน้ำพบว่า ฟองน้ำชนิดนี้มีช่วงการสร้างเซลล์สืบพันธุ์ปีละครั้ง มีรูปแบบการสืบพันธุ์เป็นกะเทยคือมีเซลล์สืบพันธุ์ทั้งสองเพศอยู่ในโคโลนีเดียวกัน โดยมีการสร้างไข่ก่อนสเปิร์มและออกลูกเป็นตัว มีการสร้างไข่ในเดือนมกราคม ถึงเดือนกรกฎาคม มีการสร้างสเปิร์มในเดือนเมษายนถึงเดือนกรกฎาคม คาดว่าจะพบเอ็มบริโอได้ในเดือนเมษายนถึงเดือนกรกฎาคม และคาดว่าจะพบตัวอ่อนในมวลน้ำได้ในเดือนพฤษภาคมถึงเดือนกรกฎาคม จากการศึกษาพบเอ็มบริโอได้ในเดือนเมษายน ถึงเดือนมิถุนายน และไม่ได้ศึกษาตัวอ่อนในมวลน้ำ ผลการทดลองเลี้ยงฟองน้ำในห้องปฏิบัติการพบว่า การทดลองเลี้ยงฟองน้ำในบ่อเลี้ยงเริ่มตั้งแต่มกราคม-ธันวาคม 2546 ทดลองเลี้ยง 32 โคโลนี แบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือกลุ่มที่น้ำหนักมากกว่า 80 กรัม และกลุ่มที่น้ำหนักน้อยกว่า 80 กรัมพบว่าช่วง 6 เดือนแรกกลุ่มที่น้ำหนักมากกว่า 80 กรัมมีน้ำหนักเพิ่มขึ้นมากกว่ากลุ่มที่มีน้ำหนักน้อยกว่า 80 กรัม มีการทดลองซ้ำเพื่อศึกษาการเติบโตของฟองน้ำ โดยน้ำหนักฟองน้ำเริ่มต้นแต่ละโคโลนีมากกว่า 100 กรัม เปรียบเทียบกัน 3 บ่อ คือ บ่อ C (บ่อรวมน้าจากระบบเลี้ยง) บ่อ D (บ่อในระบบเลี้ยง) และ บ่อ E (บ่อเก็บน้ำดิบก่อนเข้าระบบกรอง) บ่อละ 6 โคโลนี อัตราการเติบโตสุทธิในบ่อในระบบเลี้ยงดีสุด แต่ภาวะการเลี้ยงในการทดลองครั้งนี้ยังไม่เหมาะสมกับการเลี้ยงฟองน้ำ Pachastrissa ap. เนื่องจากการไหลเวียนของน้ำในบ่อเลี้ยงน้อยมีการสะสมของแอมโมเนียและปริมาณอาหารไม่เพียงพอ