ความคิดทางการเมืองของ “ปัญญาชนฝ่ายค้าน” ภายหลังการตกต่ำ ของกระแสความคิดสังคมนิยมในประเทศไทย พ.ศ. 2524 - 2534

Abstract

ระหว่าง พ.ศ. 2524-2534 สังคมไทยได้เกิดความเปลี่ยนแปลงขึ้นในหลายๆ ด้าน ไม่ว่าจะเป็น การตกต่ำลงอย่างรวดเร็วของอุดมการณ์และขบวนการสังคมนิยมที่นำโดยพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.) การเปลี่ยนแปลงไปเป็นแบบทุนนิยมมากขึ้นของระบบเศรษฐกิจไทย และการค่อยๆ หลุดพ้นออกจากอิทธิพลและการแทรกแซงทางการเมืองของกองทัพและเปลี่ยนแปลงไปสู่ทิศทางที่มีความเป็นประชาธิปไตยมากขึ้นของการเมืองไทย ความเปลี่ยนแปลงเหล่านี้ได้ส่งผลผลักดันให้ปัญญาชนฝ่ายค้านไทยในเวลานั้นได้ร่วมกันสร้างและเผยแพร่กระแสความคิดทางการเมืองฝ่ายค้านที่มีอิทธิพลต่อสาธารณะขึ้นมาอย่างน้อย 7 กระแส ได้แก่ (1) ลัทธิมาร์กซ์คลาสสิค (2) ลัทธิทรอตสกี้ (3) ลัทธิมาร์กซ์ตะวันตก (4) ทฤษฎีพึ่งพา (5) วัฒนธรรมชุมชน (6) พุทธศาสนา และ (7) ประชาธิปไตยแบบรัฐสภา แม้ว่ากระแสความคิดทั้ง 7 นี้จะมีแนวคิดและเนื้อหาที่แตกต่างกัน แต่เนื่องจากดำรงอยู่ภายใต้เงื่อนไขแวดล้อมทางเศรษฐกิจ การเมือง และภูมิปัญญาเดียวกัน ดังนั้น จึงทำให้กระแสความคิดเหล่านี้มี “เป้าหมายทางการเมือง” ร่วมกันอยู่ 4 ประการ นั่นคือ (1) การต่อต้านการแทรกแซงทางการเมืองของกองทัพ (2) การต่อต้านระบบทุนนิยมโลก (3) การต่อต้านแนวทางแบบ พคท. และ (4) การสนับสนุนระบอบประชาธิปไตยแบบรัฐสภา ขณะเดียวกัน จุดร่วมทางความคิดดังกล่าวนี้ก็ได้สะท้อนให้เห็นว่า ปัญญาชนฝ่ายค้านไทยในช่วงเวลาดังกล่าวได้เริ่มเปลี่ยนแปลงไปมีความคิดทางการเมืองที่มีลักษณะอนุรักษ์นิยมมากขึ้นด้วย