การศึกษารูปแบบเมรุชั่วคราวสกุลช่างเพชรบุรี เพื่อทำการออกแบบเมรุชั่วคราวที่มีความเหมาะสมกับสภาพปัจจุบัน

Abstract

วัตถุประสงค์ของการวิจัยเพื่อศึกษาประวัติความเป็นมา ความเชื่อ แนวความคิดในการใช้เมรุชั่วคราวของเมืองเพชรบุรีตั้งแต่อดีต และศึกษารูปแบบ องค์ประกอบ โครงสร้าง ตลอดจนขั้นตอนการก่อสร้างและการประกอบเมรุชั่วคราวของสกุลช่างเพชรบุรีในปัจจุบัน เพื่อนำข้อมูลที่ได้จากการศึกษามาใช้เป็นแนวทางในการออกแบบเสนอแนะรูปแบบเมรุชั่วคราวที่มีความเหมาะสมกับสภาพปัจจุบัน จากการศึกษาพบว่าการสร้างเมรุชั่วคราวสกุลช่างเพชรบุรีนั้นมีมาก่อนสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ด้วยความเชื่อที่ถือว่าเป็นการแสดงถึงความรักความกตัญญูและเพื่อเป็นเกียรติยศสูงสุดแก่ผู้ตาย ในอดีตเมรุชั่วคราวใช้สำหรับพิธีเผาศพพระสงฆ์ที่มีสมณศักดิ์ ขุนนาง และคหบดี เมรุชั่วคราวแต่ละหลังถูกสร้างขึ้นเพื่อใช้เป็นการเฉพาะสำหรับบุคคล บางครั้งมีการออกแบบเมรุชั่วคราวให้สื่อความหมายถึงผู้ตายด้วย ในปัจจุบันความเชื่อในการใช้เมรุชั่วคราวยังคงหลงเหลืออยู่บ้างถึงแม้จะไม่มากเหมือนครั้งอดีต แต่ด้วยปัจจัยทางสภาพสังคมและเศรษฐกิจที่เปลี่ยนไป ทำให้โอกาสที่จะสร้างเมรุชั่วคราวเพื่อใช้ในการเผาศพเป็นการเฉพาะนั้นเป็นไปได้ยาก เพราะต้องใช้งบประมาณและช่างฝีมือจำนวนมาก ดังนั้นรูปแบบของเมรุชั่วคราวสกุลช่างเพชรบุรีจึงได้ถูกปรับเปลี่ยนไปในเชิงพาณิชย์ เมรุหนึ่งหลังถูกออกแบบให้สามารถถอดประกอบและรื้อย้ายไปตั้งตามสถานที่ต่างๆได้ ตามความประสงค์ของเจ้าภาพที่มีกำลังทรัพย์ในการจัดหาเมรุ ขั้นตอนในการติดตั้งและถอดประกอบจึงถือเป็นเรื่องสำคัญ ซึ่งหัวใจสำคัญที่มีผลทำให้การประกอบเมรุชั่วคราวสามารถเสร็จได้ในเวลาที่กำหนด คือ การใช้รอกและกว้านในการยกองค์ประกอบส่วนยอดของเมรุขึ้นติดตั้ง ทำให้ไม่ต้องเสียเวลาในการตั้งนั่งร้าน ถึงแม้ว่าโครงสร้างของเมรุจะถูกบังคับด้วยการที่จะต้องมีเสากว้าน ทำให้ลักษณะรูปแบบของส่วนฐานและส่วนเรือนธาตุของเมรุชั่วคราวแต่ละหลังมีความคล้ายคลึงกัน แตกต่างกันที่รูปแบบลวดลายในการประดับตกแต่งเท่านั้น แต่ด้วยความสามารถของช่างเมรุสกุลช่างเพชรบุรี ก็มีความสามารถในการคิดและออกแบบส่วนยอดของเมรุให้มีรูปแบบที่แตกต่างกันออกไปได้จนเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของช่างแต่ละกลุ่ม แนวทางในการออกแบบเสนอแนะรูปแบบเมรุชั่วคราวสกุลช่างเมืองเพชรบุรีที่มีความเหมาะสมกับสภาพปัจจุบัน จึงออกแบบการวางผังพื้นโดยใช้ระบบประสานทางพิกัด (modular system) เพื่อให้ชิ้นส่วนมีขนาดลงตัว ปรับเปลี่ยนเลือกใช้วัสดุที่หาง่ายและมีความคงทน ได้แก่ ปรับเปลี่ยนวัสดุที่ใช้ทำโครงสร้างจากไม้เป็นเหล็ก ชิ้นส่วนที่เป็นองค์ประกอบเพื่อปิดโครงสร้างและประดับตกแต่งเลือกใช้วัสดุไฟเบอร์กลาสหล่อเป็นชุดแทนการใช้แผ่นไม้อัดเขียนสี ส่วนขั้นตอนในการก่อสร้างยังคงรักษาเทคนิควิธีการใช้รอกและกว้านในการประกอบส่วนยอดของเมรุไว้ เนื่องจากเป็นวิธีที่มีความเหมาะสม อีกทั้งยังเป็นการอนุรักษ์และสืบสานเอกลักษณ์ทางภูมิปัญญาอันทรงคุณค่าของช่างเมรุสกุลช่างเพชรบุรีให้คงอยู่ต่อไป