รูปแบบการพัฒนาคุณลักษณะบัณฑิตที่เหมาะสมต่อการปฏิบัติงานสายอาชีพท่องเที่ยวในประชาคมอาเซียน

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบันและแนวโน้มด้านทรัพยากรบุคคลในสาขาการท่องเที่ยวของไทยและต่างประเทศ วิเคราะห์และประเมินแนวโน้มคุณลักษณะที่พึงประสงค์ของผู้ปฏิบัติงานในอุตสาหกรรมท่องเที่ยว เพื่อนำเสนอรูปแบบการพัฒนาคุณลักษณะบัณฑิตที่เหมาะสมต่อการปฏิบัติงานสายอาชีพท่องเที่ยวในประชาคมอาเซียน เก็บข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่าง ประกอบด้วย (1) ผู้เชี่ยวชาญด้านการท่องเที่ยวจำนวน 5 คน (2) ผู้บริหารในสถาบันอุดมศึกษาจำนวน 9 คน (3) ผู้ประกอบการธุรกิจนำเที่ยว จำนวน 20 คน (4) ผู้ปฏิบัติงานในธุรกิจท่องเที่ยวจำนวน 413 คน และ (5) ผู้ทรงคุณวุฒิด้านการอุดมศึกษาจำนวน 14 คน วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์สาระ การวิเคราะห์ความต้องการเรียนรู้ และสถิติที่ใช้ คือ ค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ผลการวิจัย สรุปได้ดังนี้ 1. สภาพปัจจุบันและแนวโน้มด้านทรัพยากรบุคคลในสาขาการท่องเที่ยว พบว่า ปัจจัยที่ส่งผลกระทบทั้งในเชิงบวกและเชิงลบต่อวิชาชีพด้านการท่องเที่ยวและตลาดแรงงานไทยมากที่สุด คือ การเคลื่อนย้ายแรงงานเสรีในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งเป็นผลจากการเป็นประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน โดยผลกระทบเชิงบวก คือ การจ้างงานประชากรภายในประเทศเพิ่มมากขึ้น ภาวะการแข่งขันทำให้แรงงานต้องเร่งพัฒนาทักษะ และฝีมือในการทำงาน และ โอกาสของแรงงานที่จะได้รับค่าจ้างสูงขึ้น ส่วนผลกระทบในเชิงลบ คือ ปัญหาสมองไหลออกนอกประเทศ ทำให้ต้องจ้างแรงงานต่างด้าวราคาถูกเข้ามาทำงานในประเทศเพิ่มขึ้น และปัญหาข้อจำกัดด้านทักษะภาษาอังกฤษของแรงงานไทย ทำให้ไม่สามารถแข่งขันกับแรงงานต่างชาติได้ 2. คุณลักษณะที่พึงประสงค์ของบัณฑิตสาขาการท่องเที่ยวตามทัศนะของผู้เชี่ยวชาญด้านการท่องเที่ยว พบว่า มี 5 รายการ ประกอบด้วย รักการบริการและรักการเดินทางท่องเที่ยว ปรับตัวได้ดีและเป็นนักแก้ปัญหาในทุกสถานการณ์ ใฝ่รู้ใฝ่ศึกษา ค้นคว้าหาข้อมูลเกี่ยวกับสถานที่นำเที่ยว เป็นนักวางแผนเส้นทางการนำเที่ยวและเป็นนักประสานงาน และเป็นนักการสื่อสารที่ดี รักการอธิบาย บรรยายความรู้ต่างๆ 3. คุณลักษณะที่นิสิตนักศึกษาสาขาการท่องเที่ยวของไทยควรได้รับการพัฒนาตามทัศนะของผู้ประกอบการ พบว่า มี 9 รายการ ประกอบด้วย ความรู้ภาษาอาเซียน ทักษะการจัดการอารมณ์และความโกรธ การบริหารเวลา ทักษะภาษาอังกฤษ ความรู้เกี่ยวกับแหล่งท่องเที่ยว การคิดเป็นระบบ เป็นเหตุเป็นผล การทำงานอย่างมีกลยุทธ์ ความอดทนต่อสภาวะตึงเครียด และการรับผิดชอบต่อความผิดพลาดในงาน 4. การดำเนินงานของสถาบันอุดมศึกษาด้านการเตรียมความพร้อมด้านอาชีพให้กับบัณฑิตสาขาการท่องเที่ยว พบว่า สถาบันอุดมศึกษาสามารถสร้างความสัมพันธ์กับหน่วยงานภายนอกและผู้ประกอบการ เพื่อการจัดหาแหล่งฝึกประสบการณ์ให้กับนิสิตนักศึกษาได้ดีมาก แต่ควรส่งเสริมให้ผู้ประกอบการได้มีส่วนร่วมในกระบวนการผลิตบัณฑิตในด้านอื่นๆให้มากขึ้น เช่น ด้านการจัดการเรียนการสอน ด้านการพัฒนาหลักสูตร และด้านการประเมินคุณภาพบัณฑิต 5. รายวิชาในหลักสูตรท่องเที่ยวที่สามารถนำความรู้ไปใช้ในการประกอบอาชีพได้มากที่สุดตามทัศนะของผู้ปฏิบัติงานในธุรกิจนำเที่ยว พบว่า มี 2 รายวิชา คือ วิชาภาษาอังกฤษเพื่อการสื่อสารในงานบริการ และวิชาภาษาอังกฤษเพื่อการนำเสนอในธุรกิจการท่องเที่ยว 6. คุณลักษณะที่เหมาะสมต่อการปฏิบัติงานสายอาชีพท่องเที่ยว พบว่า ประกอบด้วย 4 องค์ประกอบ (WISE Model) เรียงตามลำดับความสำคัญ ได้แก่ ลักษณะการทำงาน (W) คุณภาพส่วนบุคคล (I) ทักษะเพื่อการปฏิบัติงาน (S) และบุคลิกผู้มีการศึกษา (E) (ค่าเฉลี่ยองค์ประกอบ 4.28, 4.18, 4.10 และ 4.05 ตามลำดับ) ซึ่งประกอบด้วย 48 รายการคุณลักษณะ 7. รูปแบบการพัฒนาคุณลักษณะบัณฑิตที่เหมาะสมต่อการปฏิบัติงานสายอาชีพท่องเที่ยวในประชาคมอาเซียน ประกอบด้วย 7.1) คุณลักษณะที่เหมาะสมต่อการปฏิบัติงานสายอาชีพท่องเที่ยว 4 องค์ประกอบ (WISE Model) 7.2) กลยุทธ์การพัฒนาคุณลักษณะ 3 ด้าน คือ การจัดหลักสูตรและการเรียนการสอน การพัฒนานิสิตนักศึกษา และการฝึกประสบการณ์ 7.3) การจัดการเรียนรู้ 3 มิติ คือ การเรียนรู้เกี่ยวกับชีวิตและอาชีพ การเรียนรู้เพื่อพัฒนาตนเอง และการเรียนรู้แบบเชื่อมโยงกับการทำงาน 7.4) การประเมินการเรียนรู้ด้วยผลงานการพัฒนาคุณลักษณะส่วนบุคคล (PAD Profiles) 3 ส่วน คือ ข้อมูลพัฒนาการวิชาชีพ ข้อมูลคุณภาพส่วนบุคคล และข้อมูลประสบการณ์ปฏิบัติงาน