คติพุทธในเรือนพื้นถิ่นชาวไทยพุทธ ชุมชนพุมเรียง อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี

Abstract

การศึกษาวิจัยนี้ มีเป้าหมายในการศึกษาแนวคิด หลักคติทางพุทธศาสนาที่สอดแทรกอยู่ในกระบวนการสถาปัตยกรรมของเรือนพื้นถิ่นซึ่งสะท้อนถึงภูมิปัญญาในการก่อเกิดกระบวนการ วิธีการ ของการสร้างสภาพแวดล้อมที่ใช้อยู่อาศัยในอดีต ในบริบทของกรณีศึกษาชุมชนพุมเรียงตั้งอยู่ที่อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี เป็นพื้นที่ที่พุทธศาสนาประดิษฐานมายาวนานตั้งแต่สมัยศรีวิชัยจวบจนปัจจุบัน ชุมชนพุมเรียงเป็นบ้านเกิดของพระธรรมโกศาจารย์หรือที่รู้จักในนามพุทธทาสภิกขุ พุมเรียงมีชื่อเสียงในการเป็นศูนย์การศึกษาเล่าเรียนพระธรรมวินัยและเรียนบาลี และตามคำบอกเล่าของท่านพุทธทาสชาวบ้านมีความตื่นตัวในการศึกษาหลักธรรมเช่นกัน พุมเรียงจึงเป็นชุมชนหนึ่งที่มีองค์ประกอบของสังคมพุทธที่น่าศึกษาซึ่งกระบวนการการสร้างสภาพแวดล้อมในการอยู่อาศัย จากการศึกษาภูมิปัญญาสถาปัตยกรรมในอดีต วิธีการศึกษาเก็บข้อมูล ทำโดยการเก็บข้อมูลจากเอกสารด้านประวัติความเป็นมาของชุมชน, หลักคติพุทธศาสนา และลงพื้นที่สำรวจเรือนไม้เก่าแก่ เลือกเป็นกลุ่มตัวอย่างจำนวน 8 หลัง เพื่อศึกษารูปแบบสถาปัตยกรรม และศึกษาเพิ่มเติมในรายละเอียดขององค์ประกอบทางสถาปัตยกรรม และพื้นที่ใช้สอยภายในเรือนโดยวิเคราะห์ในบริบทของคติพุทธ โดยศึกษารายละเอียดจากเรือนตัวแทนกรณีศึกษาจำนวน 3 หลัง ผลการศึกษาพบประเด็นที่น่าสนใจคือ ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ สถาปัตยกรรมและธรรมชาติ ในบริบทของพุทธศาสนาธรรมชาติสะท้อนถึงหลักความจริงแท้ของสรรพสิ่งที่เชื่อมโยงกันอย่างพึ่งพาทั้งทางตรงและทางอ้อม(อิทัปปัจจยตา) ชาวพุทธเรียนรู้การอยู่ร่วมกับธรรมชาติในวิถีของการพึ่งพิง พึ่งพา และเคารพต่อกันซึ่งทำให้เกิดความสมดุลในการอาศัยร่วมกัน หลักคิดนี้สร้างหลักการและวิธีการดำเนินกิจใดๆที่ก่อเกิดเป็นรูปแบบ สูตร คติความเชื่อ ซึ่งมีเป้าหมายให้เกิดความพอดี เหมาะสมในการดำเนินชีวิต ก่อให้เกิดความสงบเย็นแก่กายและใจ (สัปปายะและสงบ) นอกจากนั้นสถาปัตยกรรมที่เป็นสภาพแวดล้อมในการอยู่อาศัยยังแสดงให้เห็นลักษณะของการเชื่อมโยง มนุษย์สู่ธรรมชาติผ่านพื้นที่ของเรือนที่มีลักษณะเป็นพื้นที่กึ่งภายใน-ภายนอก เป็นวิธีการใช้ธรรมชาติสร้างสภาพแวดล้อมที่สงบเย็นแก่ขอบเขตมณฑลที่ใช้อยู่อาศัย