การวิเคราะห์ภูมิทัศน์เพื่อการจำแนกพื้นที่ลุ่มน้ำของเกาะลันตาใหญ่ จังหวัดกระบี่

Abstract

แผนที่ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำเป็นเครื่องมือหนึ่งที่สามารถนำมาใช้กำหนดแนวทางพัฒนาการใช้ประโยชน์ที่ดิน โดยเฉพาะกับพื้นที่ที่มีทรัพยากรน้ำอย่างจำกัดเช่น เกาะลันตาใหญ่ โดยปกติหน่วยงานของรัฐที่เกี่ยวข้องกับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ จะจัดทำแผนที่ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำไว้เพื่อใช้เป็นกรอบในการกำหนดการใช้ที่ดินลักษณะต่างๆ ที่ยอมให้เกิดขึ้นได้ตามศักยภาพของชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ อย่างไรก็ดีเนื่องจากเกาะลันตาใหญ่เป็นเกาะขนาดเล็กจึงไม่พบว่ามีการจัดทำแผนที่ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ ประกอบกับการเติบโตของเมืองและการท่องเที่ยวบนเกาะลันตาใหญ่ ทำให้เกิดการบุกรุกพื้นที่ที่มีศักยภาพเป็นต้นน้ำ และหากปล่อยให้เป็นเช่นนี้ต่อไป เกาะลันตาใหญ่จะประสบปัญหาเรื่องทรัพยากรน้ำที่จะมีทั้งปริมาณและคุณภาพที่ลดลง การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อจัดสร้างแผนที่ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ และกำหนดมาตรการในการใช้ที่ดินที่สอดคล้องกับศักยภาพของแต่ละชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ เพื่อใช้เป็นแนวทางในการพัฒนาพื้นที่เกาะลันตาใหญ่ ในการศึกษาใช้การวิเคราะห์ทางภูมิทัศน์ ที่นำเอาปัจจัยในการจำแนกชั้นคุณภาพลุ่มน้ำที่ประกอบด้วย ระดับความสูง ลาดชัน ลักษณะทางธรณีวิทยา คุณสมบัติของดิน สิ่งปกคลุมดิน และการใช้ที่ดิน มาทำการวิเคราะห์ในระบบภูมิสารสนเทศตามเกณฑ์ที่ได้จากการทบทวนวรรณกรรมและกรณีศึกษาต่างๆ พบว่าปัจจุบันมีการใช้ที่ดินที่ไม่สอดคล้องกับแผนที่การใช้ประโยชน์ที่ดินและแผนที่ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำเกิดขึ้นในหลายพื้นที่ ซึ่งเป็นภัยคุกคามต่อทรัพยากรน้ำที่มีอยู่อย่างจำกัด จึงได้มีการปรับปรุงมาตรการการใช้ประโยชน์ที่ดินของแผนที่ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำของเกาะลันตาใหญ่ให้สอดคล้องกับสถานการณ์ที่เป็นอยู่ โดยให้ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำที่ 1A เป็นพื้นที่อนุรักษ์ป่าต้นน้ำ ห้ามใช้ประโยชน์ใดๆ หากถูกบุกรุกให้ทำการรื้อถอน เช่นเดียวกับชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ 1B ที่ให้เป็นพื้นที่ฟื้นฟูป่าต้นน้ำ ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำที่ 2 ยังคงเป็นพื้นที่อนุรักษ์ป่า บริเวณที่ถูกบุกรุกทำสวนยางต้องปรับปรุงสภาพให้พื้นที่ป่า และต้องควบคุมการบุกรุก ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำที่ 3 ให้ทำการเกษตรได้แต่ต้องอนุรักษ์ดินและน้ำ และใช้ในการเก็บน้ำได้ ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำที่ 4 และ 5 ใช้ประโยชน์ตามปกติแต่ต้องอนุรักษ์ดินและน้ำ ส่วนชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ 5A ให้เป็นพื้นที่อนุรักษ์ป่าชายเลน