แนวทางการปรับใช้การประเมินผลกระทบต่อมรดกวัฒนธรรมสำหรับทรัพย์สินทางวัฒนธรรมในกรุงเทพมหานคร

Abstract

ในปัจจุบัน การประเมินผลกระทบต่อมรดกวัฒนธรรม (HIA) ถือเป็นเครื่องมือที่มีความสำคัญในการใช้อนุรักษ์ทรัพย์สินทางประวัติศาสตร์ ที่มีการใช้ในองค์กรอนุรักษ์สากลและในหลายประเทศทั่วโลก เพื่อหาวิธีการที่เหมาะสมในการสร้างความสมดุลระหว่างการอนุรักษ์และพัฒนา อย่างไรก็ตาม ในประเทศไทยยังไม่มีการใช้ HIA ด้วยเหตุดังกล่าว วิทยานิพนธ์นี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อหาแนวทางในการนำ HIA มาใช้กับโครงการพัฒนาที่มีความเกี่ยวข้องกับทรัพย์สินทางวัฒนธรรมในประเทศไทย งานวิจัยนี้เริ่มต้นจากการศึกษาการประเมินผลกระทบต่อมรดกวัฒนธรรม (HIA) จากหลักการที่ประกาศใช้โดยสภาการโบราณสถานแห่งชาติ (ICOMOS) ในปี พ.ศ. 2554 และการใช้ HIA ในประเทศต่างๆ จากนั้นสร้างกรอบแนวคิดในเรื่องหลักการและวิธีการใช้งาน HIA เพื่อใช้ในการศึกษาต่อไป ต่อมามีการศึกษาบริบทที่เกี่ยวข้องการอนุรักษ์และการใช้งานทรัพย์สินทางวัฒนธรรมในกรุงเทพฯ และการศึกษาเชิงลึกจากกรณีศึกษาอันประกอบด้วยโครงการพัฒนาซึ่งได้แก่ โครงการพัฒนาริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาตามแนวถนนเจริญกรุง ซึ่งเป็นพื้นที่เชื่อมต่อระหว่างย่านเมืองเก่าและย่านธุรกิจ ในการศึกษากรณีศึกษาแต่ละแห่ง จะมีการวิเคราะห์เปรียบเทียบกระบวนการดำเนินการอนุรักษ์กับขั้นตอน HIA ผลสรุปของงานวิจัยนี้แสดงให้เห็นว่าสามารถนำ HIA มาปรับใช้กับกระบวนการอนุรักษ์และพัฒนาในประเทศไทยได้ โดยจัดให้ HIA อยู่ในขั้นตอนก่อนการก่อสร้าง อนึ่ง การผนวก HIA เข้าเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการอนุรักษ์และพัฒนา ช่วยลดขั้นตอนการทำงานที่มีความซ้ำซ้อน และช่วยลดความเสี่ยงต่อการสูญเสียคุณค่าของทรัพย์สินทางวัฒนธรรมที่การคุ้มครองทางกฎหมายยังไม่ได้ครอบคลุมทั้งหมด นอกจากนี้ HIA สามารถใช้เป็นมาตรฐานในการดำเนินการอนุรักษ์และพัฒนา โดยช่วยส่งเสริมกระบวนการความร่วมมือระหว่างผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ตลอดจนชี้ให้เห็นถึงบทบาทหน้าที่ของกลุ่มต่าง ๆ ในการดำเนินงาน