บทบาทของหนังสือพิมพ์ในการสื่อสารเรื่อง ความเสี่ยงทางสิ่งแวดล้อม กรณี มลพิษจากโรงไฟฟ้าแม่เมาะ จังหวัดลำปาง

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาประเด็นลักษณะเนื้อหาของการนำเสนอข่าวกรณีมลพิษแม่เมาะ ซึ่งเป็นกรณีศึกษาของเรื่องความเสี่ยงทางสิ่งแวดล้อม (2) ศึกษานโยบาย กระบวนการกำหนดและเลือกสรรข่าวสารของหนังสือพิมพ์ในการเสนอข่าวดังกล่าว และ (3) เพื่อประเมินบทบาทของหนังสือพิมพ์ในกรณีของความเสี่ยงทางสิ่งแวดล้อม การวิเคราะห์เหล่านี้ ได้อาศัยกรอบทฤษฎีกภารกิจหน้าที่และความล้มเหลวของภารกิจหน้าที่ของสื่อมวลชนร่วมกับแนวคิดเรื่องการเลือกสรรและกำหนดวาระข่าวสาร ตลอดจนการพึ่งพาข่าวสารของสาธารณชนในภาวะวิกฤติ การรวบรวมข้อมูล ได้จากการวิเคราะห์เนื้อหาของหนังสือพิมพ์ทั้งระดับชาติและท้องถิ่น การสัมภาษณ์แบบเจาะลึกบรรณาธิการ นักข่าวและบุคคลที่ใกล้ชิดกับกรณีวิกฤติการณ์มลพิษดังกล่าว รวมทั้งการสำรวจด้วยแบบสอบถาม จากการสุ่มเลือกชาวบ้านแม่เมาะ จำนวน 90 ราย ผลการวิจัยสรุปได้ว่า หนังสือพิมพ์นำเสนอข่าวความเสี่ยงทางสิ่งแวดล้อมในรูปแบบของรายงานเหตุการณ์ที่คืบหน้าไปแต่ละวัน โดยมุ่งชูประเด็นของความขัดแย้งและผลกระทบมากกว่าการนำเสนอประเด็นที่ให้ความรู้ความเข้าใจ และสร้างความตระหนักในความจำเป็นของการแก้ไขระยะยาว มีผลให้สังคมตื่นตัวกับเหตุการณ์ความเสี่ยงเป็นครั้งๆ ไป ทั้งนี้พบว่ามีปัจจัยและเงื่อนไขทั้งภายในและภายนอกองค์กรหนังสือพิมพ์ ที่เป็นข้อจำกัดในการสร้างประสิทธิภาพของการรายงานข่าวความเสี่ยงทางสิ่งแวดล้อม เช่น นโยบายการเลือกสรรและกำหนดวาระข่าวสารของหนังสือพิมพ์ ประสิทธิภาพของนักข่าว ความจำกัดของข้อมูลข่าวสารและความขัดแย้งในบริบททางประวัติศาสตร์ระหว่างฝ่ายอนุรักษ์กับฝ่ายพัฒนาทางอุตสาหกรรม