ผลกระทบของแผนพัฒนาตำบลที่มีต่อการพัฒนาตำบล : ศึกษาเฉพาะกรณี อำเภอคลองใหญ่ จังหวัดตราด

Abstract

ประเทศไทยมีแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติมาแล้ว 5 ฉบับ ตั้งแต่ พ.ศ.2504-2529 ในระยะเริ่มแรกมีแนวความคิดมุ่งเน้นความเจริญเติบโตโดยส่วนรวมเป็นอันดับสูงสุด ซึ่งก่อให้เกิดปัญหาความเหลื่อมล้ำในทางเศรษฐกิจ สังคม ระหว่างกลุ่มชนและระหว่างพื้นที่ต่างๆ ของประเทศ ทำให้การพัฒนาชนบทมิได้รับการเอาใจใส่แก้ไขอย่างจริงจัง จนกระทั่งในช่วงปลายของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 4 (พ.ศ. 2500-2524) ปัญหาความยากจนในชนบท ซึ่งได้สะท้อนออกมาในรูปของการขาดอาหาร การเกิดโรคภัยไข้เจ็บ และความไม่รู้ของชาวชนบท โดยจะพบเห็นได้ชัดในเขตชนบทยากจน ดังนั้น ในการพยายามแก้ปัญหาความยากจนในชนบท ได้มีระบบการบริหารงานพัฒนาชนบทภายใต้ระบบ “กชช.” (คณะกรรมการพัฒนาชนบทแห่งชาติ) เริ่มใช้ตั้งแต่แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 5 โดยมีเงื่อนไขดังนี้ 1. แยกกันระหว่างงบประมาณเพื่อการพัฒนา และงบประมาณเพื่อการบริหาร 2. โครงการที่เข้ากรอบนโยบายต้องแก้ปัญหาความยากจนแท้จริง และเกิดผลระยะสั้น สำหรับงานใดที่รัฐต้องลงไปทำเองเป็นหน้าที่อยู่แล้ว จะไม่มีในกรอบนโยบาย 3. โครงการเหล่านั้นต้องมีประชาชนเข้ามามีส่วนร่วม และประชาชนต้องการไม่ใช่กระทรวงยัดเยียดให้ โดยประชาชนต้องมีส่วนร่วม คือ ร่วมขอ ร่วมคิด ร่วมเห็น การบริหารงานพัฒนาชนบทภายใต้ระบบ “กชช.” (คณะกรรมการพัฒนาชนบทแห่งชาติ) นี้ เงื่อนไขที่วางไว้จะประสพผลสำเร็จหรือไม่ขึ้นอยู่กับการจัดทำแผนพัฒนาตำบล เป็นแผนพัฒนาในระดับล่างสุดในแง่องค์การ ประกอบด้วยตัวแทนของประชาชน เป็นองค์กรพื้นฐานที่เกี่ยวข้องกับประชาชนมากที่สุดในระบบ กชช. ซึ่งการศึกษาการจัดทำแผนพัฒนาตำบล จะได้รู้ว่าการพัฒนาตำบลสะท้อนความต้องการของประชาชนหรือไม่ และเป็นไปตามเป้าหมายที่รัฐบาลได้มาไว้หรือไม่ แผนพัฒนาตำบลที่ดีต้องสะท้อนความต้องการของประชาชนได้ และสอดคล้องกับแนวนโยบายของรัฐบาลที่วางไว้ จากการศึกษาสามารถสรุปได้ดังต่อไปนี้ 1. ความสัมพันธ์ขององค์กรที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาชนบทในระดับชาติ ระดับจังหวัด ระดับอำเภอ เพื่อสนองนโยบายของรัฐบาล ซึ่งมีผลโดยตรงกับการจัดทำ การใช้แผนพัฒนาตำบล ต้องมีการปรับปรุง เพื่อให้มีเอกภาพ ประหยัด จะทำให้แผนพัฒนาตำบลได้รับประโยชน์สูงสุดกับราษฎร 2. จุดมุ่งหมายที่รัฐบาลต้องการให้การพัฒนาเป็นแบบล่างขึ้นบน (bottom-up) เน้นการมีส่วนร่วมของราษฎร โดยให้ความสำคัญกับองค์การท้องถิ่น คือสภาตำบล และเป็นการส่งเสริมให้ประชาชนสัมผัสเรียนรู้ มีสิทธิมีส่วนในการแสดงความคิดเห็น อันจะเป็นการส่งเสริมการปกครองในระบอบประชาธิปไตย ผลที่ออกมาก็ได้ว่าการพัฒนาเป็นแบบล่างขึ้นบน (bottom-up) แต่จุดล่างสุดอยู่ที่สภาตำบล ซึ่งยังไม่สามารถเน้นการมีส่วนร่วมของราษฎรได้ ดังนั้นการส่งเสริมให้ประชาชนได้สัมผัสเรียนรู้ มีสิทธิมีส่วนในการแสดงความคิดเห็น จึงยังไม่เกิดขึ้นกับราษฎร เกิดขึ้นแต่ในระดับสภาตำบล เท่ากับยังไม่เป็นการส่งเสริมการปกครองในระบอบประชาธิปไตยให้กับราษฎรโดยทั่วไป 3. แผนพัฒนาตำบลสามารถสนองความต้องการของประชาชนได้ ถ้าราษฎรมีส่วนร่วม คือ ร่วมขอ ร่วมคิด ร่วมเห็น ถ้ายังไม่สามารถทำให้ราษฎรมีส่วนร่วมได้ แผนพัฒนาตำบลก็ไม่สามารถสนองความต้องการของประชาชนได้ สำหรับผลที่เกิดขึ้นจากแผนพัฒนาตำบลนั้น จะขจัดความยากจนของราษฎรได้ก็เท่าที่มีแผนงานโครงการของ 5 กระทรวงลงไป เป็นโครงการขนาดเล็กที่สามารถทำโครงการเสร็จภายในปีงบประมาณ จึงเป็นส่วนหนึ่งของความพยายามของรัฐบาลที่จะขจัดความยากจนของราษฎรเท่านั้น 4. ปัจจัยที่ทำให้แผนพัฒนาตำบลสามารถสนองความต้องการของประชาชนและตรงตามจุดมุ่งหมายที่รัฐบาลวางไว้ ก็คือ 4.1 เอกภาพในการพัฒนาชนบท 4.2 ความสามารถในการบริหารการพัฒนาชนบทของผู้ว่าราชการจังหวัด 4.3 ความสำนึกในคุณค่าของแผนพัฒนาตำบลของบุคคลที่เกี่ยวข้องกับแผนพัฒนาชนบททุกระดับชั้น และปัจจัยที่ทำให้แผนพัฒนาตำบลไม่บรรลุวัตถุประสงค์ที่วางไว้ก็คือ การขาดเอกภาพในการพัฒนาชนบท การขาดความสำนึกในคุณค่าของแผนพัฒนาตำบลของบุคคลที่เกี่ยวข้องกับการจัดทำแผนพัฒนาชนบททุกระดับชั้น ดังนั้น แผนพัฒนาตำบลจะดีหรือไม่ ซึ่งจะสะท้อนความต้องการของประชาชนและสอดคล้องกับแนวนโยบายของรัฐบาลที่วางไว้มากน้อยเพียงใด ขึ้นอยู่กับผลการศึกษาที่สรุปมาดังกล่าวแล้วข้างต้น.