ความหลากหลายของชนิด การแพร่กระจาย และผลของปัจจัยทางกายภาพต่อประชากรทากในวงศ์ Haemadipsidae ที่พบในประเทศไทย

Abstract

ผลการศึกษาความหลากหลายของชนิดและขอบเขตการแพร่กระจายของทากในประเทศไทย ตั้งแต่เดือนกรกฎาคม 2541 ถึงเดือนธันวาคม 2543 พบทากที่สามารถจำแนกชื่อวิทยาศาสตร์ได้จำนวน 5 ชนิด ใน 2 สกุล คือ Haemadipsa zeylanica, H. sylvestris, H. picta, Tritetrabdella scandens และ T. taiwana โดยทาก 3 ชนิดหลังไม่เคยมีรายงานการพบในประเทศไทยมาก่อน พบว่า H. sylvestris สามารถจำแนกได้เป็น 2 ชนิดย่อย คือ H. sylvestris interrupt และ H. sylvestris subsp.l และพบว่า H. zeylanica สามารถจำแนกได้เป็น 2 ชนิดย่อยได้เช่นกันตามลักษณะทางสัณฐานวิทยาและลักษณะของถิ่นอาศัยที่แตกต่างกัน นอกจากนี้ยังพบทากที่ไม่สามารถจัดจำแนกได้อีก จำนวน 3 ชนิด ซึ่งจะทำการศึกษาเพิ่มเติมในรายละเอียดต่อไป H. zeylanica subsp.l เป็นทากชนิดที่มีการแพร่กระจายกว้างในเกือบทุกภาคของประเทศและพบได้ในพื้นที่เกษตรกรรมด้วย จากการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างขนาดประชากรทากที่พบกับปัจจัยทางกายภาพในอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ พบว่า ปริมาณน้ำฝน อุณหภูมิ และความชื่นสัมพัทธ์มีความสัมพันธ์เชิงบวกกับขนาดประชากรทาก แต่เปอร์เซ็นต์ ผิวดินที่ถูกปกคลุมด้วยเศษใบไม้และกิ่งไม้แห้งมีความสัมพันธ์เชิงลบกับขนาดประชากรทาก จากความสัมพันธ์ด้งกล่าวสามารถสร้างสมการความถดถอยเชิงเส้นได้ เพื่อใช้ในการทำนายขนาดประชากรทากในบริเวณพื้นที่ศึกษาในฤดูกาลต่างๆ พบว่าฤดูกาลมีอิทธิพลอย่างมากต่อการดำรงชีวิตของทาก โดยพบว่าทากจะมีจำนวนค่อนข้างน้อยในฤดูแล้งและมีรูปแบบการกระจายตัวแบบกลุ่ม ส่วนในฤดูฝนจะพบทากเป็นจำนวนมากซึ่งในช่วงเดือนพฤษภาคมถึงมิถุนายนทากจะมีการสืบพันธุ์วางไข่ การกระจายตัวของทากในช่วงฤดูนี้เป็นแบบสุ่ม นอกจากนั้นแล้วยังทำการศึกษาเกี่ยวกับวัฏจักรชีวิตของทากในพื้นที่ศึกษาด้วย