กระบวนการพัฒนาองค์กรชุมชนเพื่อการสร้างเสริมสุขภาพ : กรณีศึกษา กลุ่มสัจจะออมทรัพย์ จังหวัดสงขลา

Abstract

การวิจัยกรณีศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์กระบวนการและสังเคราะห์รูปแบบการพัฒนากลุ่ม สัจจะออมทรัพย์เพื่อการสร้างเสริมสุขภาพ กรณีศึกษา คือ กลุ่มสัจจะออมทรัพย์ตำบลน้ำขาว นาหว้า คลอง เปี๊ยะและคลองหงส์ จังหวัดสงขลา ผู้ให้ข้อมูลประกอบด้วย ผู้สูงอายุ ผู้นำในการพัฒนาชุมชน ผู้นำกลุ่ม คณะกรรมการและสมาชิกกลุ่มสัจจะออมทรัพย์ การเก็บรวบรวมข้อมูลใช้การรวบรวมข้อมูลเอกสาร การสัมภาษณ์เจาะลึก การสังเกตแบบมีส่วนร่วม การบันทึกภาคสนามและการถ่ายภาพรวมระยะเวลาในภาค สนาม 10 เดือน ตั้งแต่ตุลาคม 2547 ถึงเดือน กรกฏาคม 2548 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา การสังเคราะห์รูปแบบกระบวนการพัมนากลุ่มสัจจะออมทรัพย์เพื่อสร้างเสริมสุขภาพได้ผ่านการการตรวจสอบ จากผู้ทรงคุณวุฒิและให้ผู้นำกลุ่มสัจจะออมทรัพย์วิพากษ์และให้ข้อเสนอแนะถึงความเป็นไปได้ในการนำไปใช้ ในการสัมมาเรื่องกระบวนการพัฒนากลุ่มสัจจะออมทรัพย์เพื่อการสร้างเสริมสุขภาพผลการวิจัยพบว่า 1.กลุ่มสัจจะออมทรัพย์ให้ความหมายสุขภาพ คือ ความสุข ความไม่รู้สึกถูกบีบคั้นสุขภาพมี 4 มิติ คือ สุขภาพกาย จิตสังคมและจิตวิญญาณ(ปัญญา)ที่มีความเชื่อมโยงและส่งผลต่อกัน สุขภาพกาย คือ ความสุขจากการมีร่างกายที่แข็งแรง สุขภาพจิต คือ ความสุขที่จิตไม่เครียด สุขภาพสังคมคือความสุขที่สามารถทำหน้าที่และอยู่ร่วมกับผู้อื่นได้ดีทำให้มีครอบครัวที่อบอุ่นและชุมชนที่เกื้อกูล โดยความสุขกาย จิตและสังคมต้องอาศัยสุขภาพจิตวิญญาณ(ปัญญา) ซึ่งสะท้อนจากหลักคิดในการดำเนินชีวิตที่มีผลให้พฤติกรรมความสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมที่เป็นมนุษย์และสิ่งแวดล้อมทางกายภาพเป็นไปในทิศทางเอื้อต่อการมีความสุข 2.สภาพการเปรี่ยนแปลงทางสังคมสุ่ความทันสมัย ทำให้คนอยู่ภายใต้อำนาจเงินตราจึงเกิดการรวมตัว กันเป็นกลุ่มสัจจะออมทรัพย์ ซึ่งมีกระบวนการพัฒนาที่ใช้เงินเป็นเครื่องมือในการพัฒนาคนให้มีคุณธรรม คือ มีสัจจะและเกิดการเรียนรู้ เพื่อการพึงพาตนเองได้และนำไปสู่การมีชุมชนที่เกื้อกูล ผลจากการวิเคราะห์ พบว่า กระบวนการดำเนินงานของกลุ่มมี 4 ขั้นตอน คือ 1)การก่อสร้างกลุ่ม 2)การสร้างกลุ่ม 3)การขยายแนวคิด สวัสดิการและสร้างเครือข่ายและ 4)การขยายกิจกรรมและผลักดันสวัสดิการสู่การเป็นนโยบายสาธารณะซึ่งใน แต่ละขั้นตอนพบว่ามีผลต่อตอบการสร้างเสริมสุขภาพในมิติที่เหมือนและแตกต่างกัน 3.การสังเคราะห์รูปแบบกระบวนการพัฒนากลุ่มสัจจะออมทรัพย์เพื่อการสร้างเสริมสุขภาพมี 3 ขั้นตอน คือ 3.1)การประเมินชุมชนเป็นขั้นตอนประเมินความพร้อมในการรวมกลุ่ม 3 ประการได้แก่ ความต้องการ ของชุมชน ภาวะผู้นำของผู้นำกลุ่ม และความสัมพันธ์ของคนในชุมชน 3.2)กระบวนการสร้างกลุ่ม ประกอบ ด้วย 3 ขั้นตอนย่อย 1)การสร้างการออมเป็นขั้นการรวมคนและรวมเงินโดยเน้นการเลือกคณะกรรมการที่ ซื่อสัตย์มีกฏกติกาที่เป็นยอมรับ ยืดหยุ่นและปฏิบัติได้ มีระบบเอกสาร ระบบบัญชีที่ง่ายต่อการตรวจสอบ และ ใช้กฎทางสังคมในการควบคุมสมาชิกกลุ่ม 2)การใช้เงินออม เป็นการใช้เงินออมก่อให้เกิดประโยชน์ต่อสมาชิกโดยตรง ใน 2 ลักษณะ คือ การกู้ยืม และการจัดสวัสดิการและ 3)การประยุกต์ใช้เงินออมเป็นการนำ เงินที่ออมได้ไปใช้ในกิจกรรมเพื่อสร้างประโยชน์แก่ชุมชนโดยภาพรวม 3.3)การประเมินผลการพัฒนากลุ่มสัจจะออมทรัพย์เพื่อการสร้างเสริมสุขภาพ เป็นการประเมินผลการพัฒนากลุ่มสัจจะออมทรัพย์ด้วยตัวชี้วัด 4 ประการ คือ เงินออมและหรือแหล่งทุนชุมชน สวัสดิการครบวงจรชีวิต เวทีเรียนรู้และเครือข่าย และกิจกรรมสร้างสรรค์ชุมชน ซึ่งมีผลต่อการสร้างเสริมสุขภาพองค์รวม