การศึกษาเบื้องต้นฤทธ์ทางเภสัชวิทยาของสมุนไพรหนาวเดือนห้า

Abstract

ศึกษาฤทธิ์เบื้องต้นทางเภสัชวิทยาของสารสกัดหยาบจากต้นพืชสมุนไพรหนาว เดือนห้า (Erucibesubspicata WALL.) ในกระต่าย หนูตะเภา หนูขาวและหนูถีบจักร ทั้งในสภาพปกติส ภาพที่สลบและต่ออวัยวะบางอย่างที่แยกออกมาจากตัวสัตว์ทดลอง เมื่อฉีดสารสกัดหยาบเข้าทางหลอดเลือดดำที่หูกระต่ายสภาพปกติขนาด 10 มก. ต่อกก. กระตุ้นให้น้ำลายไหลออกมาชัดเจน โดยไม่มีผลต่ออุณหภูมิปกติของร่างกายกระต่าย สารสกัดหยาบปริมาณ 0.2 ถึง 6.0 มก. ต่อมล. เพิ่มการหดเกร็งของทั้งลำไส้เล็กของกระต่ายและของหนูตะเภาตามสัดส่วนของปริมาณของสารที่ให้ ฤทธิ์เพิ่มการหดเกร็งสามารถยับยั้งได้ด้วย atropine ขนาด 1 x 107-7 โมล และ cyproheptadine ขนาด 1x 10-7 โมล เช่นกัน และยับยั้งด้วย verapamil ขนาด 5 x 10-8 โมล ได้เล็กน้อย สารสกัดหยาบมีผลเพิ่มการหดเกร็งของกล้ามเนื้อกระเพาะอาหารของหนูขาวที่ตัดออกมาเป็นชิ้น และกระเพาะอาหารทั้งกระเพาะของหนูถีบจักรที่แยกออกจากตัวได้เช่นกัน พบว่าการหดเกร็งของกระเพาะอาหารสัตว์ 2 ชนิดนี้ยับยั้งได้ด้วย atropine และ cyproheptadine ได้ชัดเจน โดยที่ verapamil ให้ผลเพียงเล็กน้อยเช่นเดียวกัน ผลต่อลำไส้เล็กฉีดสารละลายขนาด 10 และ 100 มก. ต่อกก. เข้าช่องท้อง และให้ทางปากขนาด 100 มก. ต่อกก. ในหนูถีบจักรไม่มีผลต่อการเคลื่อนที่ไปของผงถ่านจากกระเพาะไปตามลำไส้เล็กของหนูถีบจักรสภาพปกติ ฉีดสารละลายเข้าทางหลอดเลือดตำหนูขาวที่สลบขนาด 0.06, 0.6 และ 6 มก. ต่อกก. ให้ผลลดความดันเลือดทั้งค่าบนและค่าล่างได้ตามสัดส่วนของปริมาณสารสกัดหยาบที่ฉีด atropine (3 มดก. / ก.ก. ) ยับยั้งฤทธิ์ลดความดันเลือดได้ สารสกัดหยาบปริมาณ 2 มก. ต่อมล. ไม่สามารถลดการหดเกร็งของหลอดเลือดแดงใหญ่หนูขาวที่กระตุ้นด้วย L-phenylephrine แต่สารสกัดหยาบขนาด 0.02, 0.2 และ 2.0 มก. ต่อมล. มีผลลดแรงหดตัวและอัตราการเต้นของหัวใจห้องบนข้ายและขวาลงได้โดยไม่พบการเต้นผิดปกติและฤทธิ์ดังกล่าวสามารถยับยั้งได้ด้วย atropine เช่นกัน จากผลการทดลองแสดงชัดเจนว่าสารสกัดหยาบหนาวเดือนห้ามีฤทธิ์เพิ่มการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเรียบลำไส้และกระเพาะอาหารที่แยกจากกาย และลดความดันเลือดรวมทั้งลดแรงบีบตัวและอัตราเต้นของหัวใจหนูขาว การออกฤทธิ์ดังกล่าวคล้ายกับ acetylcholine