ปัญหาการขุดคอคอดกระ (พ.ศ. 2394-2482)

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้มุ่งศึกษาปัญหาการขุดคอคอดกระในประวัติศาสตร์ไทยตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จนกระทั่งถึงสงครามโลกครั้งที่ 2 (ค.ศ.1851 – 1939 หรือ พ.ศ. 2394 – 2482 ) อันเป็นช่วงระยะเวลาที่โครงการขุดคลองผ่านคอคอดกระเพื่อเชื่อมอ่าวเบงกอลเข้ากับอ่าวไทย ได้รับการกล่าวขวัญถึงบ่อยที่สุด ทั้งนี้เพราะการขุดคลองจะส่งผลกระทบทั้งทางด้านเศรษฐกิจ การเมืองและยุทธศาสตร์ของมหาอำนาจที่มีผลประโยชน์อยู่ในภูมิภาคนี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งได้แก่อังกฤษ ฝรั่งเศส และญี่ปุ่น การศึกษาครั้งนี้ก็เพื่ออธิบายสาเหตุแห่งการเสนอโครงการและสาเหตุแห่งความล้มเหลว ทั้งนี้โดยศึกษาท่าทีของไทย และมหาอำนาจทุกประเทศที่เกี่ยวข้อง นอกจากนั้นยังทำการศึกษาปัญหาการขุดคลองกระในระยะหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 มาจนถึงปัจจุบันพอสังเขป เพื่อเป็นแนวทางในการพิจารณาปัญหาการขุดคลองกระในอนาคต การศึกษาครั้งนี้ได้อาศัยหลักฐานชั้นต้นซึ่งเป็นเอกสารทางราชการของไทย อังกฤษ ฝรั่งเศส และรุสเซีย ซึ่งเก็บรักษาอยู่ตามสถาบันต่าง ๆ ในประเทศไทยและประเทศอังกฤษ และเอกสารชั้นรองซึ่งได้จากวิทยานิพนธ์และบทความที่เกี่ยวข้อง วิทยานิพนธ์นี้มีทั้งหมด 7 บท บทที่ 1 เป็นการศึกษาแนวความคิดของบุคคลต่าง ๆ ในการขุดคอคอดกระในระยะเริ่มแรกจนกระทั่งสิ้นรัชกาลที่ 4 บทที่ 2 แสดงให้เห็นความสนใจของชาติตะวันตกในการขุดคอคอดกระ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งส่วนใหญ่เป็นชาวอังกฤษ บทที่ 3-4-5 เป็นการศึกษาโครงการขุดคอคอดกระตั้งแต่ ค.ศ. 1881 – 1910 (พ.ศ. 2424 – 2453) ซึ่งแสดงให้เห็นความพยายามของฝรั่งเศสที่จะขอสัมปทานขุดคลองจากรัฐบาลไทย ในขณะที่อังกฤษพยายามดำเนินการคัดค้านอย่างแข็งขัน สำหรับรัฐบาลไทยนั้นพยายามบ่ายเบี่ยงการยกสัมปทานขุดคลองครั้งแล้วครั้งเล่า ทั้งนี้เพื่อให้เป็นไปตามนโยบายเพื่อความอยู่รอดของชาติเป็นสำคัญ บทที่ 6 เป็นการศึกษาปัญหาการขุดคอคอดกระในระยะก่อนสงครามโลกครั้งที่ 1 จนกระทั่งถึงสงครามโลกครั้งที่ 2 โดยเฉพาะอย่างยิ่งในระหว่าง ค.ศ. 1934 – 1936 (พ.ศ. 2477 – 2479) ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่คอคอดกระมีความสำคัญทางด้านยุทธศาสตร์มาก และเป็นช่วงเดียวกันกับที่ปรากฏข่าวลือกระจายไปทั่วโลกว่าญี่ปุ่นขอสัมปทานขุดคลองจากรัฐบาลไทย บทที่ 7 เป็นการศึกษาโครงการขุดคลองกระในปัจจุบันซึ่งชี้ให้เห็นสาเหตุของการรื้อฟื้นโครงการขุดคลองกระของรัฐบาลและเอกชน ท้ายที่สุดเป็นการสรุปเหตุและผลที่โครงการได้รับการเสนอครั้งแล้วครั้งเล่า แต่ต้องประสบความล้มเหลวตลอดมารวมทั้งวิเคราะห์ท่าทีของรัฐบาลไทย อังกฤษ และฝรั่งเศส ในส่วนที่เกี่ยวกับปัญหาดังกล่าวและชี้ให้เห็นความสำคัญของการขุดคลองกระที่มีต่ออธิปไตยของประเทศ ตลอดจนเสนอแนะแนวทางเลือกเพื่อการพิจารณาโครงการขุดคลองกระในอนาคตด้วย