รูปแบบและแนวทางการบริหารจัดการเชิงนโยบายพื้นที่กึ่งสาธารณะของโครงการเอกชน : ย่านธุรกิจศูนย์กลางเมืองกรุงเทพมหานคร

Abstract

เนื่องด้วยความแออัดที่เกิดขึ้นจากการกลายเป็นเมือง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในย่านธุรกิจใจกลางเมืองกรุงเทพฯ (CBD) ซึ่งเป็นย่านที่มีความเข้มข้นในการใช้ประโยชน์ที่ดินสูง ส่งผลให้พื้นที่ว่างหรือพื้นที่สาธารณะ (public space) ลดลง ประกอบกับมูลค่าที่ดินที่สูงขึ้น ทำให้การจะสร้างหรือเพิ่มพื้นที่สาธารณะในย่านฯ ดังกล่าวนั้น มีความเป็นไปได้ยาก แต่ในขณะเดียวกันกลับเป็นย่านฯ ที่มีศักยภาพในการพัฒนา เนื่องด้วยสภาพที่ตั้งเหมาะสมต่อการใช้ประโยชน์เพื่อคนเมือง จึงเกิดแนวคิดการใช้พื้นที่ส่วนใดส่วนหนึ่งของโครงการเอกชนให้เป็นพื้นที่กึ่งสาธารณะ (semi public space) โดยในความหมายคือ พื้นที่ทางกายภาพซึ่งตั้งอยู่บนที่ดินของเอกชน ซึ่งเจ้าของได้ให้สิทธิที่มีอยู่ตามกฎหมาย ในการเข้าไปและใช้ที่ดินนั้นแก่ประชาชนทั่วไป โดยกำหนดกฎเกณฑ์เงื่อนไขการใช้พื้นที่ได้ตามสิทธิของการเป็นเจ้าของ ทั้งนี้จากการศึกษาเรื่องรูปแบบพื้นที่กึ่งสาธารณะ โดยอ้างอิงจากกฎหมายต้นแบบของนครนิวยอร์ค ประเทศสหรัฐอเมริกา พบว่ามีได้ 12 รูปแบบตามลักษณะกายภาพและการใช้ประโยชน์ ต่างจากพื้นที่กึ่งสาธารณะที่พบอยู่ทั่วไปในย่านธุรกิจใจกลางเมืองของกรุงเทพฯ ซึ่งขาดความหลากหลายใน ด้านรูปแบบและกิจกรรม ทำให้พื้นที่ที่มีอยู่ปัจจุบันไม่เกิดประโยชน์เพื่อคนเมืองเท่าที่ควร นอกจากนี้จากมาตรฐานต้นแบบยังพบว่า ภาครัฐของนครนิวยอร์คมีส่วนในการกำหนดมาตรฐานของพื้นที่อย่างชัดเจน ทั้งรูปแบบ องค์ประกอบทางภูมิทัศน์ และนโยบายการใช้พื้นที่ เพื่อให้ภาคเอกชนได้ปฏิบัติตาม ส่วนในด้านการบริหารจัดการเชิงนโยบายเพื่อสนับสนุนให้ภาคเอกชนยินยอมให้มีพื้นที่กึ่งสาธารณะนั้น ควรได้รับการสนับสนุนอย่างชัดเจนจากทางภาครัฐ ตั้งแต่การกำหนดนโยบายทางด้านกฎหมาย อันได้แก่ การกำหนดรูปแบบมาตรฐานของพื้นที่กึ่งสาธารณะ การบังคับใช้ การควบคุมติดตาม ตลอดจนการเสนอทางเลือกในการให้ข้อแลกเปลี่ยนผลประโยชน์บางประการ โดยควรมีหลาก หลายทางเลือกที่ผันแปรตามประเภทโครงการและสิทธิประโยชน์ที่เจ้าของจะได้รับ เพื่อใช้เป็นสิ่งจูงใจให้ภาคเอกชนได้พิจารณา นอกจากนี้ยังควรมีการส่งเสริมจากภาคเอกชนด้วยกันเอง ไม่ว่าจะเป็นการให้เจ้าของพื้นที่เดิมกำหนดบังคับให้มีพื้นที่กึ่งสาธารณะอยู่ภายในโครงการ หรือเพิ่มแรงสนับสนุนโดย การให้รางวัลจากองค์กรต่างๆ สำหรับโครงการที่สร้างพื้นที่เพื่อเมือง เพื่อใช้เป็นสิ่งจูงใจอีกทางหนึ่ง