การศึกษาเชิงวิเคราะห์เรื่องเทวดาชั้นฉกามาพจรในพระไตรปิฏก

Abstract

วิทยานิพนธ์เรื่องนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาเชิงวิเคราะห์เทวดาชั้นฉกามาพจรในพระไตรปิฎกว่าเทวดาชั้นนี้ตามทัศนะของพุทธศาสนามีลักษณะเป็นอย่างไร การศึกษาพบว่าเทวดาจัดเป็นสัตว์โลกที่ยังมีกิเลสเหมือนมนุษย์ เทวดามีภูมิที่อยู่ของตนเรียกว่าเทวโลก เฉพาะที่เกี่ยวข้องกับการวิจัยมี 6 ชั้น โดยแบ่งตามระดับอานิสงส์ของบุญกุศลที่ได้กระทำ เรียงจากระดับต่ำไปหาระดับสูงคือชั้นจาตุมหาราชิกา ชั้นดาวดึงส์ ชั้นยามา ชั้นดุสิต ชั้นนิมมานรดี และชั้นปรนิมมิตรวสวัตดี สมบัติของเทวดามีลักษณะวิเศษกว่าของมนุษย์ โลกของเทวดาเป็นแดนเสวยสุขของสัตว์โลกที่ได้กระทำกุศลกรรม ลักษณะทางกายภาพของเทวดาที่ปรากฏในพระไตรปิฎกก็มีความงามเลิศและมีอายุยืนกว่ามนุษย์เพราะเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นด้วยอานิสงส์แห่งกุศลกรรม อย่างไรก็ดีเทวดาก็ยังตกอยู่ในอำนาจของไตรลักษณ์ กล่าวคือยังเวียนว่ายตายเกิดเหมือนสัตว์โลกทั่วไป มนุษย์ที่มีคุณธรรมสูงกว่าเทวดา เช่น พระพุทธเจ้าและพระอริยสาวกเป็นต้น เหล่าเทวดาก็เคารพนับถือ ด้วยเหตุนี้ เทวดาที่เลื่อมใสในพระพุทธเจ้าจึงสนใจอบรมคุณธรรมเพื่อเป็นปัจจัยข้ามพ้นจากสังสารวัฏ บทบาทของเทวดาซึ่งเลื่อมใสในพระพุทธเจ้าได้ปรากฏในพระไตรปิฎกอยู่หลายแง่ เช่นชักชวนให้ทำดีเพื่อหลุดพ้นจากวัฏทุกข์ทั้งยังช่วยเหลือผู้เดือดร้อนในบางโอกาสด้วย ความเชื่อเรื่องเทวดาชั้นฉกามาพจรที่ปรากฏในพระไตรปิฏกมีอิทธิพลต่อพุทธศาสนิกชนชาวไทยอย่างมาก เห็นได้จากที่สะท้อนออกมาในงานวรรณกรรมและศิลปกรรมต่างๆ ตั้งแต่สมัยสุโขทัยกระทั่งสมัยปัจจุบันเช่น ไตรภูมิพระร่วงและจิตรกรรมฝาผนังในหลายๆ สถานที่