ความเชื่อมโยงระหว่างชนบทและเมืองในพื้นที่ขยายตัวของอภิมหานครกรุงเทพ ของอุตสาหกรรมขนาดเล็กในชนบท : กรณีศึกษาจังหวัดปทุมธานี

Abstract

จังหวัดปทุมธานีตั้งอยู่ทางเหนือของกรุงเทพมหานครตามแนวทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1 (ถนนพหลโยธิน) เป็นพื้นที่ส่วนหนึ่งของภาคมหานครที่ขยายตัวตามแกนถนนสายหลักซึ่ง McGee เรียกพื้นที่บริเวณนี้ว่า Desakota ลักษณะเด่นที่สำคัญของพื้นที่ดังกล่าวนี้ คือ มีการใช้ที่ดินผสมผสานระหว่างการใช้ที่ดินเพื่อกิจกรรมทางการเกษตรและกิจกรรมนอกภาคเกษตรปะปนกันอย่างหนาแน่น การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์ที่จะเปิดปรากฏการณ์เพื่อศึกษาว่าลักษณะความเชื่อมโยงระหว่างชนบทและเมืองที่เกิดจากกระบวนการผลิตของหน่วยผลิตด้านอุตสาหกรรมขนาดเล็กที่อยู่ในพื้นที่ชนบทของจังหวัดปทุมธานี พื้นที่ขยายตัวด้านเหนือของอภิมหานครกรุงเทพ ซึ่งเกี่ยวข้องกับความเชื่อมโยงทางการผลิตไปข้างหน้าและข้างหลัง (Forward and Backward Production Linkages) ของกิจกรรมทางเศรษฐกิจด้านอุตสาหกรรม เป็นอย่างไร โดยอาศัยการใช้แบบสอบถามสัมภาษณ์ผู้ประกอบการ ในพื้นที่ศึกษา ผลการศึกษาพบว่าหน่วยผลิตขนาดเล็กในพื้นที่ชนบทของพื้นที่ขยายตัวด้านเหนือของอภิมหานครกรุงเทพมีความเชื่อมโยงด้านการผลิตกับเมืองหลัก คือ กรุงเทพมหานครมากที่สุด ในขณะเดียวกัน ผลการศึกษายังพบอีกว่า มีความเชื่อมโยงกับเมืองในพื้นที่ศึกษาเอง ได้แก่ เมืองรังสิต เมืองปทุมธานีและคลองหลวง ซึ่งเป็นเมืองในแกนถนนพหลโยธิน หรือพื้นที่ตามแนวขยายตัวของอภิมหานครกรุงเทพทางด้านเหนือไปจนถึงบางส่วนของจังหวัดอยุธยา นอกจากนี้ พื้นที่ตามแนวการขยายตัวของกรุงเทพมหานครทางด้านตะวันออกก็มีความสำคัญต่อหน่วยผลิตในพื้นที่ศึกษาเช่นเดียวกัน เริ่มตั้งแต่พื้นที่ในจังหวัดสมุทรปราการ ชลบุรี ไปจนถึงจังหวัดระยอง จากผลการศึกษาสามารถสรุปได้ว่า ความเชื่อมโยงที่เกิดจากหน่วยผลิตขนาดเล็กในพื้นที่ชนบทของปทุมธานีซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของภาคมหานครที่ขยายตัวทางด้านแกนเหนือนั้นมีความเชื่อมโยงกันภายในพื้นที่ภาคมหานครที่ขยายตัวทั้งภายในแกนเหนือเองและแกนตะวันออก ผลจากการศึกษานำมาสู่ข้อเสนอแนะในการบริหารจัดการพื้นที่ขยายตัวของภาคมหานครให้สอดคล้องตามสถานการณ์ที่เกิดขึ้นอยู่ในปัจจุบัน ทั้งในด้านการควบคุมการกระจายตัวของโรงงานอุตสาหกรรม การพัฒนาระบบโครงสร้างพื้นฐาน และการส่งเสริมอุตสาหกรรมที่มีความสำคัญกับหน่วยผลิตในท้องถิ่น รวมไปถึงการนำศักยภาพความเชื่อมโยงระหว่างชนบทและเมืองที่เกิดขึ้นจากการผลิตด้านอุตสาหกรรมระหว่างแกนทั้งสองนี้มาพิจารณาเพื่อใช้เป็นแนวทางในการพัฒนาภาคดังกล่าวนี้อย่างมีประสิทธิภาพต่อไป