ขอบเขตของข้อเท็จจริงที่ศาลรู้เอง

Abstract

ข้อเท็จจริงที่ศาลรู้เอง คือข้อเท็จจริงที่ศาลสามารถรับรู้เองได้โดยไม่ต้องนำสืบข้อเท็จจริงนั้นเข้าสู่การรับรู้ของศาลด้วยพยานหลักฐานของคู่ความในคดี ดังนั้นข้อเท็จจริงที่ศาลรู้เองจึงต้องเป็นเสมือนเครื่องมือเพียงสิ่งเดียวที่ให้ศาลรับรู้ข้อเท็จจริงต่างๆได้อย่างกว้างขวาง แต่จะต้องมีขอบเขตที่บุคคลทุกฝ่ายในกระบวนพิจารณาทั้งศาล โจทก์ จำเลย สามารถทราบได้ว่ามีอยู่เพียงใด เพื่อให้การใช้ข้อเท็จจริงที่ศาลรู้เป็นไปโดยถูกต้องแน่นอน ทั้งในทางทฤษฎีและทางปฏิบัติอันจะส่งผลให้กระบวนพิจารณาในศาลดำเนินไปโดยรวดเร็ว ประหยัดเวลา และค่าใช้จ่าย อีกทั้งยังทำให้กฎหมายมีความแน่นอน จากการวิจัย พบว่าบัญญัติของข้อเท็จจริงที่ศาลรู้เองของไทย ที่บัญญัติในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 84 ได้บัญญัติข้อเท็จจริงที่ศาลรู้เองไว้สองลักษณะคือ ข้อเท็จจริงที่รู้กันอยู่ทั่วไปและข้อเท็จจริงที่ไม่อาจโต้แย้งได้ ซึ่งบทบัญญัติดังกล่าวมิได้มีคำจำกัดความไว้ให้ทราบได้ว่าข้อเท็จจริงดังกล่าวมีลักษณะเช่นใด เพราะต้องการให้มีการพัฒนาหลักเกณฑ์เกิดขึ้นโดยคำพิพากษาศาลฎีกา แต่จากแนวคำพิพากษาศาลฎีกาตั้งแต่เริ่มใช้ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งจนถึงปัจจุบันก็มิได้มีขอบเขตและความชัดเจนที่เพียงพอจะใช้เป็นหลักเกณฑ์ที่บุคคลทุกฝ่ายในกระบวนพิจารณาจะทราบได้ อีกทั้งบางครั้งยังมีความสับสบนอยู่ในบางครั้ง ทั้งในคำพิพากษาและในตำรา จึงเป็นเหตุให้การใช้ข้อเท็จจริงที่ศาลรู้เองของไทยยังอยู่ในขอบเขตที่ค่อนข้างแคบหากจะเปรียบเทียบกับการใช้ของประเทศที่เป็นบ่อเกิดของหลักกฎหมายเรื่องข้อเท็จจริงที่ศาลรู้เอง เช่น อังกฤษ หรือสหรัฐอเมริกา ดังนั้นผู้วิจัยจึงเห็นว่าควรจะแก้ไขเพิ่มเติมบทบัญญัติดังกล่าวให้มีขอบเขตที่คู่ความทุกฝ่ายในกระบวนพิจารณาจะสามารถทราบได้เพื่อให้เกิดการพัฒนาต่อไปยิ่งขึ้น