ภาระการพิสูจน์ในมูลหนี้สัญญา

Abstract

สัญญาเกิดจากการแสดงเจตนาของบุคคลตั้งแต่สองฝ่ายขึ้นไป ก่อใหเกิดสิทธิหนาที่ผูกพันกันอันเป็นการก่อหนี้ระหว่างเจ้าหนี้และลูกหนี้ หากคู่สัญญาฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งประพฤติผิดสัญญา ย่อมก่อให้เกิดอำนาจฟ้องแก่คู่สัญญาที่ได้รับความเสียหาย คดีที่ขึ้นสู่การพิจารณาของศาลนั้น ศาลจะกำหนดประเด็นข้อพิพาทโดยพิจารณาจากคำฟ้องและคำให้การซึ่งเป็นคำคู่ความ โดยประเด็นข้อพิพาทที่ศาลจะต้องวินิจฉัยมีอยู่สองอย่างคือ ปัญหาข้อเท็จจริงและปัญหาข้อกฎหมาย ปัญหาข้อเท็จจริง ได้แก่ ข้อเถียงที่เป็นมูลคดีหรือมูลเหตุที่ทำให้เกิดคดีขึ้นซึ่งคู่ความจะต้องนำสืบ ส่วนปัญหาข้อกฎหมายนั้นคู่ความไม่ต้องนำสืบ ศาลวินิจฉัยได้เอง ภาระการพิสูจน์ หมายถึง หน้าที่ที่คู่ความฝ่ายหนึ่งจะต้องนำพยานหลักฐานมาพิสูจน์ต่อศาลให้เห็นจริงตามที่ตนกล่าวอ้าง ซึ่งมีความสำคัญต่อการดำเนินกระบวนพิจารณา โดยมีผลต่อการแพ้ชนะคดีของคู่ความโดยตรง กล่าวคือ ทำให้คู่ความฝ่ายที่มีภาระการพิสูจน์ทราบว่าจะต้องเตรียมพยานหลักฐานเข้าสืบต่อศาลอย่างไร ในการชั่งน้ำหนักพยานศาลต้องดูว่าประเด็นนั้น ๆ คู่ความฝ่ายใดมีภาระการพิสูจน์ นอกจากนี้ยังเป็นข้อที่ศาลนำมากำหนดในวันขี้สองสถานให้คู่ความฝ่ายใดมีหน้าที่นำสืบก่อนอีกด้วย ทั้งนี้เพราะศาลจะให้คู่ความฝ่ายที่มีภาระการพิสูจน์มีหน้าที่นำสืบก่อน โดยเหตุที่ภาระการพิสูจน์มีความสำคัญต่อการดำเนินกระบวนการพิจารณาดังกล่าวข้างต้นการกำหนดให้คู่ความฝ่ายใดมีภาระการพิสูจน์จึงต้องเป็นไปตามกฎหมายลักษณะพยาน แต่เนื่องจากประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งมาตรา 84 ได้กำหนดหลักเกณฑ์ที่ใช้ในการกำหนดภาระการพิสูจน์อยู่เพียงสองหลัก คือ "หลักผู้ใดกล่าวอ้างผู้นั้นต้องพิสูจน์ กับ "หลักข้อสันนิษฐานในกฎหมาย" เท่านั้น ซึ่งหากบังคับให้ศาลต้องใช้หลักเกณฑ์ จำกัดอยู่แต่เพียงเท่าที่กฎหมายบัญญัติไว้ ก็อาจเกิดความไม่เป็นธรรมแก่คู่ความและรูปคดีที่เกิดขึ้น โดยเฉพาะในคดีที่เป็นมูลหนี้สัญญา วิทยานิพนธ์นี้ได้อธิบายหลักกฎหมายและสรุป รวมทั้งข้อเสนอแนะการกำหนดภาระการพิสูจน์ของรูปแบบประเด็นขอพิพาทต่าง ๆ ในคดีที่เกี่ยวกับมูลหนี้สัญญาด้วย