พระราชอำนาจทางการคลังของพระมหากษัตริย์ก่อนพุทธศักราช 2453

Abstract

ศึกษาการปฏิรูปการคลังในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยพิจารณาถึงมูลเหตุที่นำไปสู่การปฏิรูป กระบวนการทางกฎหมายในการปฏิรูป รวมถึงผลที่ได้รับ จากการศึกษาพบว่ามูลเหตุที่นำไปสู่การปฏิรูปการคลังเกิดจาก สภาพการเมืองการปกครองที่ไม่เอื้ออำนวยต่อการบริหารงานคลัง ภารกิจของรัฐที่เปลี่ยนแปลงไปทำให้มีรายจ่ายเพิ่มขึ้น และระบบการจัดเก็บรายได้แบบเดิมไม่มีประสิทธิภาพ ส่งผลให้พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงดำเนินการปฏิรูปการคลัง ในด้านรายได้ มีการตรากฎหมายให้อำนาจเจ้าพนักงานของรัฐในการจัดเก็บเพิ่มขึ้น ขณะเดียวกันก็ได้ลดบทบาทของนายอากรเอกชนลง และได้จัดตั้งหน่วยงานกลางในการรวบรวมรายได้ขึ้นตรงต่อสถาบันพระมหากษัตริย์ ในด้านการใช้จ่าย มีการตรากฎหมายวางระเบียบการบริหารและการตรวจสอบทางการคลัง กับเริ่มมีการจัดทำงบประมาณแผ่นดิน พร้อมทั้งจัดตั้งหน่วยงานบริหารงานคลังที่เป็นระบบสากล ผลจากการปฏิรูปการคลังทำให้สถาบันพระมหากษัตริย์ มีความมั่นคงทางการเมืองยิ่งขึ้นรัฐบาลมีรายได้เพื่อการพัฒนาประเทศเพิ่มขึ้น ในส่วนของพระราชอำนาจทางการคลังในช่วงแรก ได้มีการรวบอำนาจไว้ที่พระมหากษัตริย์ แต่ในช่วงปลายรัชกาลได้ทรงสละพระราชอำนาจทางการคลัง โดยให้มีการแยกเงินแผ่นดินกับเงินส่วนพระองค์ อันเป็นผลของการแยกเรื่องส่วนตัวของบุคคลออกจากเรื่องราชการแผ่นดิน ซึ่งเป็นรากฐานของระบบราชการในปัจจุบัน และอาจกล่าวได้ว่า จุดเริ่มต้นของสถาบันการคลังของไทยแตกต่างจากสถาบันการคลังในยุโรป ในประการที่สถาบันการคลังของไทย มีที่มาจากการสละพระราชอำนาจทางการคลังของพระมหากษัตริย์