กระบวนการหลุดพันจากความเป็นหนี้ : กรณีศึกษากลุ่มปราชญ์ชาวบ้านภาคอีสาน

Abstract

ศึกษาถึงวิถีชีวิตและความเป็นอยู่ของชุมชนที่มีผลต่อการก่อหนี้ และกระบวนการต่อสู้เพื่อหลุดพ้นจากความเป็นหนี้ เพื่อศึกษาแนวคิดและวิธีการของปราชญ์ชาวบ้านที่ทำให้หลุดพ้นจากความเป็นหนี้ เป็นแนวทางให้เกษตรกรอื่นนำไปใช้ปฏิบัติ เพื่อให้หลุดพ้นจากความเป็นหนี้ ในการศึกษาครั้งนี้ ผู้วิจัยได้เลือกศึกษาจากกลุ่มปราชญ์ชาวบ้าน พหุภาคีภาคอีสาน จำนวน 8 ท่าน เนื่องจากกลุ่มปราชญ์นี้เป็นคนในท้องถิ่นอีสาน เป็นผู้ประสบความสำเร็จในดำเนินชีวิต ที่เป็นหนี้ก็สามารถหลุดพ้นจากความเป็นหนี้ได้ นอกจากนั้นปราชญ์กลุ่มนี้ยังขยายแนวความคิดต้นแบบด้วยการเปิดศูนย์การเรียนรู้ เพื่อถ่ายทอดความรู้ และประสบการณ์การแก้ไขปัญหาหนี้สินให้กับชุมชนอีกด้วย ผู้วิจัยได้ดำเนินการศึกษาค้นคว้าเอกสารที่เกี่ยวข้องกับปราชญ์ชาวบ้าน เพื่อศึกษาถึงแนวทางที่ปราชญ์ได้ดำเนินชีวิต และได้ดำเนินการสัมภาษณ์เชิงลึก ด้วยแบบสัมภาษณ์อย่างมีโครงสร้าง เพื่อสอบถามเกี่ยวกับวิถีชีวิต การก่อหนี้และวิธีการที่ทำให้ปราชญ์หลุดพ้นจากความเป็นหนี้ได้ รวมทั้งได้เข้าร่วมกิจกรรมกับกลุ่มปราชญ์ชาวบ้าน ทั้งในรูปแบบของการประชุมกลุ่ม การถ่ายทอดความรู้และประสบการณ์ รวมถึงการเข้าร่วมประเพณีของกลุ่มปราชญ์ชาวบ้าน เพื่อศึกษาถึงการดำเนินชีวิตและวิถีของชาวบ้าน จากการศึกษาได้ข้อค้นพบว่า ปราชญ์ทุกท่านได้ "ปฏิวัติความคิด" ได้สำเร็จซึ่งเป็นกุญแจเปิดใจที่สำคัญที่สุด จากการพึ่งการเพาะปลูกพืชเดี่ยวเชิงพาณิชย์ มาเป็นการปลูกพืชเพื่อสร้าง “ความมั่นคงทางอาหาร” ได้สำเร็จ การอยู่การกินภายในครัวเรือน ซึ่งถือว่าเป็นการปฏิวัติ ทวนกระแสทุนนิยม ไม่พึ่งตลาด หันมาพึ่งตนเอง และพึ่งพากันเองในชุมชน และมีความสุขในความพอเพียง ซึ่งในที่สุดก็ประสบความสำเร็จ สามารถลดหนี้ปลดสินได้ แม้ว่าจะต้องทนทุกข์กับหนี้สินเป็นระยะเวลานานก็ตาม เมื่อนำความเป็นอยู่อย่างพออยู่พอกินมาเทียบเคียงกับพระราชดำรัสเศรษฐกิจพอเพียงแล้ว พบว่ามีความเหมือนกันกับหลักเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอย่างมาก เพื่อให้กระบวนการหลุดพ้นจากความเป็นหนี้เป็นไปอย่างเป็นรูปธรรม ผู้วิจัยมีข้อเสนอแนะว่า กลุ่มบุคคลที่สำคัญของกระบวนการนี้ ได้แก่ ครอบครัวเกษตรกรของชุมชน ปราชญ์ชาวบ้าน องค์กรภาครัฐ ภาคเอกชน ต้องมีจิตสำนึกในการที่จะร่วมขบวนการทำให้บรรลุความสำเร็จอย่างจริงใจและจริงจัง เพื่อแก้ไขความยากจนให้บรรเทาและหมดสิ้นไปทั่วประเทศ