องค์กรชุมชนและกลไกของการมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรม : ชุมชนตลาดสามชุก จังหวัดสุพรรณบุรี

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพัฒนาการ โครงสร้างและบทบาทหน้าที่ขององค์กรชุมชนด้านการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรม รวมทั้งวิเคราะห์กลไกการมีส่วนร่วมของภาคีพัฒนาในการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรม พร้อมทั้งเสนอแนะรูปแบบและกลไกขององค์กรชุมชนที่เหมาะสม โดยได้เลือกศึกษาชุมชนตลาดสามชุก จังหวัดสุพรรณบุรี ซึ่งข้อมูลที่ใช้ในการวิจัยได้มาจากการสำรวจ การสังเกตการณ์ ร่วมกับการสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลและการทบทวนวรรณกรรมและเอกสารที่เกี่ยวข้อง ผลการศึกษาพบว่า ในระยะก่อตัวโครงสร้างองค์กรของคณะกรรมการพัฒนาตลาดสามชุก เชิงอนุรักษ์ มีโครงสร้างที่เรียกว่าแบบซับซ้อน โดยมีบทบาทในการคิดค้นวิธีการเพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจของชุมชนให้ดีขึ้นและประสานงานเพื่อให้เกิดกิจกรรมของชุมชน ในระยะขยายตัวโครงสร้างองค์กรยังคงเป็นแบบซับซ้อน โดยมีการปรับเปลี่ยนโครงสร้างให้สอดคล้องกับการทำงานภายใต้โครงการปฏิบัติการชุมชนและเมืองน่าอยู่ ด้านบทบาทหน้าที่ในระยะนี้เริ่มมีความซับซ้อนมากยิ่งขึ้น เนื่องจากต้องดำเนินกิจกรรมให้บรรลุเป้าหมายขององค์กร ในระยะรุ่งเรืองโครงสร้างองค์กรได้มีการปรับเปลี่ยนอีกครั้ง โดยยกเลิกฝ่ายออกแบบปรับปรุงอาคารและฝ่ายจัดตั้งกองทุนอนุรักษ์ไป เนื่องจากดำเนินกิจกรรมของโครงการปฏิบัติการชุมชนและเมืองน่าอยู่สำเร็จลุล่วงไปแล้ว ในด้านบทบาทหน้าที่ของคณะกรรมการพัฒนาตลาดฯ ในระยะนี้มีความสำคัญต่อการยับยั้งโครงการเวนคืนที่ดินของกรมธนารักษ์เป็นอย่างมาก โดยมีการประสานกับภาคีพัฒนาเพื่อสร้างการต่อรอง นอกจากนี้ยังพบว่า กลไกการมีส่วนร่วมได้ส่งผลให้การอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมภายในชุมชนตลาดสามชุกประสบความสำเร็จในระดับหนึ่ง ในระยะก่อตัว พบว่า กลไกการมีส่วนร่วมมีลักษณะที่ไม่เป็นทางการ ซึ่งมีความสอดคล้องกับสภาพสังคมของชุมชนตลาดสามชุกที่มีลักษณะเป็นชุมชนต่างจังหวัด ในระยะ ระยะขยายตัวพบว่า กลไกการมีส่วนร่วมมีลักษณะที่เป็นทางการ เนื่องจากคณะกรรมการพัฒนาตลาดฯ มีภารกิจที่มีความซับซ้อนมากขึ้น และในระยะรุ่งเรืองกลไกการมีส่วนร่วมมีลักษณะที่เป็นทางการ โดยคณะกรรมการพัฒนาตลาดฯ ได้ดำเนินการขอรับการจดทะเบียน ตามพระราชบัญญัติสภาองค์กรชุมชน พ.ศ.2551 เพื่อให้มีสถานภาพทางกฎหมาย