การปฏิบัติต่อหญิงมีครรภ์ในระหว่างการดำเนินคดีอาญา

Abstract

ปัจจุบันกระบวนการยุติธรรมทางอาญาโดยเฉพาะหน่วยงานตุลาการได้มีการนำโทษจำคุกมาเป็นหลักในการกำหนดโทษตามคำพิพากษาแก่จำเลยมากขึ้น ประกอบกับ พระราชบัญญัติราชทัณฑ์ พุทธศักราช 2479 มาตรา 4(2) ได้ให้คำนิยามผู้ต้องขังว่าหมายความรวมตลอดถึง นักโทษเด็ดขาด คนต้องขังและคนฝาก จึงทำให้ผู้ต้องขังถูกควบคุมตัวอยู่ในเรือนจำหรือทัณฑสถานเป็นจำนวนมาก ในส่วนนี้ ผู้ต้องขังซึ่งเป็น หญิงมีครรภ์ตามกฎกระทรวงมหาดไทย ออกตามความในมาตรา 58 แห่งพระราชบัญญัติราชทัณฑ์ พุทธศักราช 2479 ข้อ 79 ให้ถือว่าผู้ต้องขังหญิงมีครรภ์ถือว่าเป็นผู้เจ็บป่วยโดยอนุโลม อีกทั้งพระราชบัญญัติราชทัณฑ์ พ.ศ. 2479 มาตรา 29 ได้บัญญัติว่า “ให้ผู้ต้องขังที่เจ็บป่วยหรือเป็นหญิงมีครรภ์ได้รับการรักษา ตามสมควร” ดังนั้นผู้ต้องขังหญิงมีครรภ์จึงจำเป็นต้องได้รับการปฏิบัติเป็นพิเศษแตกต่างจากผู้ต้องขังทั่วไป ในการนี้ เมื่อปี พ.ศ. 2550 ได้มีการแก้ไขประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 246 โดยให้จำเลย ซึ่งเป็นหญิงมีครรภ์สามารถขอทุเลาการบังคับโทษจำคุกได้ ซึ่งให้มีการควบคุมตัวอยู่ในสถานที่อันควรนอกจากเรือนจำหรือสถานที่ซึ่งกำหนดไว้ในหมายจำคุก โดยสถานที่ขังดังกล่าวให้เป็นไปตาม “กฎกระทรวงกำหนดสถานที่ที่ใช้ในการขัง จำคุกหรือควบคุมผู้ต้องหา จำเลย หรือผู้ซึ่งต้องจำคุกตามคำพิพากษาถึงที่สุด พ.ศ. 2552” แต่หากพิจารณาจากสภาพปัจจุบันแล้ว ปรากฏว่าการบังคับใช้กฎหมาย (Law Enforcement) และกฎกระทรวงดังกล่าวข้างต้นยังไม่สามารถบรรลุผลตรงตามเจตนารมณ์ของการแก้ไขกฎหมายได้อย่าง แท้จริง เพราะยังขาดรายละเอียดในทางปฏิบัติหลายประการ เช่น ยังไม่มีการประกาศสถานที่อันควรนอกจากเรือนจำซึ่งใช้ทุเลาการบังคับโทษจำคุกสำหรับหญิงมีครรภ์แต่อย่างใด ดังนั้น ผู้วิจัยจึงมุ่งศึกษาถึงแนวคิดตลอดจนทฤษฎี หลักเกณฑ์และวิธีการปฏิบัติต่อผู้ต้องขัง หญิงมีครรภ์ของประเทศไทยและต่างประเทศ รวมทั้งมาตรฐานขององค์การสหประชาชาติได้แก่ กฎมาตรฐานขั้นต่ำขององค์การสหประชาชาติว่าด้วยมาตรการไม่ควบคุมตัว (ข้อกำหนดโตเกียว) (United Nation Standard Minimum Rules for Non-custodial Measures 1990) และข้อกำหนดมาตรฐานขั้นต่ำของ การปฏิบัติต่อผู้ต้องขัง (Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners 1955) รวมทั้ง ข้อกำหนดสหประชาชาติว่าด้วยการปฏิบัติต่อผู้ต้องขังหญิงและมาตรการที่มิใช่การคุมขังสำหรับ ผู้กระทำความผิดหญิง(United Nations Rules the Treatment of Women prisoners and non-custodial Measures for Women offenders) เพื่อนำมากำหนดสถานที่อันควรนอกจากเรือนจำสำหรับผู้ต้องขังหญิงมีครรภ์ ซึ่งอยู่ระหว่างการดำเนินคดีหรือการบังคับโทษตามคำพิพากษารวมตลอดไปถึงหลักเกณฑ์ในทางปฏิบัติเกี่ยวกับการใช้มาตรการต่างๆ