Abstract:
รัฐธรรมนูญ และประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาให้สิทธิแก่ผู้ต้องหาและจำเลย ที่จะมีทนายความคอยช่วยเหลือในชั้นสอบสวน และชั้นพิจารณาคดีของศาล แต่ผู้ต้องหาและจำเลยบางส่วนก็ไม่สามารถจัดหาทนายความด้วยตนเองได้เพราะเหตุขาดแคลนทุนทรัพย์ ดังนั้น รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาตรา 242 จึงบัญญัติหน้าที่แก่รัฐว่า กรณีที่ผู้ถูกควบคุมหรือคุมขังไม่อาจหาทนายความได้รัฐต้องให้ความช่วยเหลือโดยจัดหาทนายความให้โดยเร็ว ปัจจุบัน รัฐมีหน้าที่ต้องจัดหาทนายความให้แก่ผู้ต้องหาที่อายุไม่เกิน 18 ปีในวันที่พนักงานสอบสวนแจ้งข้อหา สำหรับในชั้นพิจารณาคดีนั้น กฎหมายกำหนดให้รัฐจัดหาทนายความให้แก่จำเลยในคดีที่มีอัตราโทษประหารชีวิต หรือคดีที่ผู้ต้องหามีอายุไม่เกิน 18 ปี ในวันที่พนักงานสอบสวนแจ้งข้อหา และในคดีที่มีอัตราโทษจำคุก ผลการศึกษาวิจัยพบว่า การจัดหาทนายความของรัฐแก่จำเลยในประเทศไทยยังประสบกับปัญหาที่สำคัญปัญหาแรกคือ ปัญหาด้านคุณภาพของทนายความ เนื่องจาก การตั้งทนายความแก่จำเลยนั้น ศาลจะตั้งทนายความตามลำดับการลงชื่อในสมุดทนายความขอแรงประจำแต่ละศาล ศาลมิได้ใช้ดุลพินิจว่าคดีที่ให้ทนายความดำเนินการนั้นมีความยากง่ายเหมาะสมกับประสิทธิภาพของทนายความหรือไม่ ปัญหาที่สองคือ ปัญหาด้านค่าตอบแทนและค่าใช้จ่ายที่รัฐจ่ายแก่ทนายความซึ่งมีอัตราที่น้อยเกินไปเมื่อเทียบกับค่าครองชีพในปัจจุบัน การวิจัยนี้ได้เสนอแนวทางในการแก้ไขปัญหา กล่าวคือ ควรมีการแบ่งประเภทคดีที่ให้ความช่วยเหลือตามความชำนาญและประสบการณ์ในการว่าความคดีอาญาของทนายความเป็นหลัก ตัวอย่างเช่น คดีที่มีอัตราโทษประหารชีวิต สภาทนายความต้องคัดเลือกทนายความขอแรงที่เป็นทนายความมาแล้วไม่ต่ำกว่า 10 ปี และเคยว่าความในคดีอาญามาแล้วไม่น้อยกว่า 20 คดี เป็นต้น นอกจากนี้ รัฐควรจัดสรรงบประมาณเพื่อเพิ่มค่าตอบแทนให้ทนายความโดยพิจารณาจากความยากง่ายของคดีและเวลาที่ใช้ในการปฏิบัติงานตลอดจนประสบการณ์ของผู้เข้ารับเป็นทนายความขอแรง เพื่อใช้ประกอบการพิจารณาเพื่อกำหนดอัตราขั้นสูงและขั้นต่ำในการว่าความในคดีแต่ละประเภทด้วย