ระดับ gentamicin ในซีรั่มหลังได้รับยาขนาดแรก (initial dose) ในผู้ป่วยที่มีไตทำงานปกติและบกพร่อง และในผู้ป่วยขณะทำ hemodialysis : รายงานผลการวิจัย

Abstract

ศึกษาระดับ gentamicin ในซีรั่มผู้ป่วยไทย 40 ราย ภายหลังได้รับ gentamicin ขนาดแรก (initial dose) 1.5-2.0 มก/กก (น้ำหนักตัว) โดยทางฉีดเข้ากล้ามเนื้อและเข้าหลอดเลือดดำ ในผู้ป่วยที่มีไตทำงานปกติและผู้ป่วยที่มีไตทำงานบกพร่อง (impairment of renal function) โดยวิธี microbiological assay. ในผู้ป่วยที่มีไตทำงานปกติ 23 ราย โดยการบริหารยางทางเข้ากล้ามเนื้อ 16 ราย peak (ระดับสูงสุด) พบหลังได้รับยา 1 ชั่วโมง ระดับยาเฉลี่ย ±SD (standard deviation) หลังได้รับยา ½, 1, 3, 6 และ 8 ชั่วโมงหรือระดับ trough เท่ากับ 3.60 ± 1.23, 4.44 ±1.51, 1.90 ± 0.58, 1.34 ± 0.16 และต่ำกว่า 0.64 มก/ล ตามลำดับ พิสัย (range) ของระดับ peak เท่ากับ 2.01-7.20 มก/ล และโดยการบริหารยาเข้าทางหลอดเลือดต่ำ 7 ราย ระดับ peak พบหลังได้รับยาครึ่งชั่วโมง และพิสัยของระดับ peak เท่ากับ 2.18-6.72 มก/ล ระดับยาเฉลี่ยหลังได้รับยาเท้าหลอดเลือดดำ ½, 1, 3, และ 8 ชั่วโมง หรือระดับ trough เท่ากับ 4.23 ±1.73, 2.96 ± 1.0, 1.70 ± 0.69 และต่ำกว่า 0.64 มก/ล ในผู้ป่วยพวกแรกนี้มีเพียง 7 รายใน 22 รายที่ตรวจพบระดับ peak สูงกว่า 5 มก/ล และ 5 รายใน 23 รายมีระดับ trough สูงกว่า 0.64 มก/ล และค่าสูงสุดเท่ากัน 1.00 มก/ล ในผู้ป่วยที่มีไตทำงานบกพร่อง 17 ราย แบ่งออกเป็น 4 พวก พวกที่ 1) ผู้ป่วยจำนวน 5 รายที่มีระดับ creatinine ในซีรั่ม 2.0-2.4 มก% หลังได้รับยาเข้ากล้ามเนื้อ ½, 1, 3, และ 8 ชั่วโมง ระดับยาเฉลี่ยในซีรั่มเท่ากับ 3.13 ± 0.17, 4.47 ± 1.01, 3.23 ± 0.73 และ 2.02 ± 0.82 มก/ล ตามลำดับ พิสัยระดับ peak เท่ากับ 3.66-6.15 มก/ล พวกที่ 2 ) ผู้ป่วยจำนวน 4 รายที่มีระดับ creatinine 5.6-12.0 มก% ระดับ peak เฉลี่ยหลังฉีดเข้ากล้ามเนื้อเท่ากับ 2.15 ± 0.79 มก/ล พิสัยเท่ากับ 1.88-3.54 มก/ล และระดับ trough เฉลี่ย 0.91 ± 0.25 มก/ล พวกที่ 3) ผู้ป่วยที่มีระดับ creatinine 15.0-20.0 มก% จำนวน 4 ราย ระดับ peak เฉลี่ยหลังได้รับยาเข้าหลอดเลือดดำเท่ากับ 3.79 ± 0.88 มก/ล พิสัยเท่ากับ 2.68-4.68 มก/ล และระดับยาก่อนผู้ป่วยจะเข้ารับการทำ hemodialysis (96 ชั่วโมง หลังได้รับยา) เท่ากับ 1.26±0.23 มก/ล และ พวกที่ 4) ผู้ป่วยอีก 4 รายที่มีระดับ creatinine 15.0-20.0 มก% ระดับ peak เฉลี่ยหลังได้รับยาเข้าหลอดเลือดดำเท่ากับ 3.72 ± 0.99 มก/ล ผู้ป่วย 2 รายหลังทำ hemodialysis 3 ชั่วโมงครึ่ง ระดับยาในซีรั่มลดลง 60.3 และ 68.5% และผู้ป่วยอีก 2 รายภายหลังทำครบ 5 ชั่วโมง ระดับยาลดลง 58.4 และ 82.9% ในผู้ป่วยกลุ่มสองนี้ 17 รายมีเพียง 2 รายที่มีระดับ peak สูงกว่า 5 มก/ล ถึงแม้ว่าจำนวนผู้ป่วยที่ใช้ในการศึกษานี้มีจำนวนน้อย จากผลการศึกษาแสดงว่าภายหลังการบริหาร gentamicin ขนาด 1.5-2.0 มก/กก ในครั้งแรกกับผู้ป่วยทั้งเข้ากล้ามเนื้อหรือเข้าหลอดเลือดดำ ให้ระดับ peak เฉลี่ยค่อนข้างต่ำ มีผู้ป่วยเพียง 9 รายใน 39 รายที่ตรวจพบระดับ peak สูงกว่า 5 มก/ล โดยปกติในการรักษาโรคติดเชื้อทั่ว ๆ ไปต้องการระดับยาในซีรั่มเท่ากับ 5-8 มก/ล นอกจากนี้ยังพบว่าในผู้ป่วยที่ไตทำงานปกติ ระดับ trough ก็มีค่าต่ำมากด้วย คณะผู้ศึกษามีความเห็นว่า การบริหารยา gentamicin ครั้งแรกเพื่อรักษาผู้ป่วยโรคติดเชื้อควรมีการแก้ไข เพื่อให้ได้ขนาดที่เหมาะสม โดยการเพิ่มขนาดและหรือความถี่ในการบริหารยาก็ได้ ในการใช้ยา gentamicin เพื่อรักษาโรคติดเชื้อในผู้ป่วยที่ไตทำงานบกพร่อง โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีระดับ creatinine ในซีรั่มสูงกว่า 5 มก% การบริหารยาเข้าทางหลอดเลือดดำจะให้ระดับยาในซีรั่มสูงกว่าการบริหารยาเข้าทางกล้ามเนื้อและในผู้ป่วยที่กำลังได้รับการทำ hemodialysis การให้ยาขนาดต่อไปควรทำทันทีภายหลังเสร็จการทำ hemodialysis และควรปรับขนาดให้พอเหมาะ อย่างไรก็ตามการใช้ gentamicin ขนาดสูงในการรักษาผู้ป่วยโรคติดเชื้อทั้งที่มีไตทำงานปกติหรือไม่ก็ตามต้องใช้ความระมัดระวังเป็นพิเศษ ทั้งนี้เพื่อป้องกันหรือหลีกเลี่ยงการเกิดผลพิษ (toxic effect)