นโยบายและมาตรการทางเลือกในคดียาเสพติด : ศึกษาเฉพาะกรณีการลดทอนความเป็นอาชญากรรม

Abstract

การศึกษาครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวคิด วัตถุประสงค์ และรูปแบบการลดทอนความเป็นอาชญากรรมจากนโยบายและมาตรการทางเลือกในคดียาเสพติดของไทยและต่างประเทศ และปัจจัยที่ทำให้แนวคิดการลดทอนความเป็นอาชญากรรมของคดียาเสพติดถูกกำหนดเป็นนโยบาย โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ซึ่งประกอบด้วย การวิจัยเอกสาร และการสัมภาษณ์แบบเจาะลึกผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการก่อตัวและกำหนดนโยบาย จำนวน 10 ราย ผลการศึกษาพบว่า การลดทอนความเป็นอาชญากรรมของคดียาเสพติดเป็นแนวคิดที่มุ่งปรับเปลี่ยนมุมมองของผู้เสพยาเสพติดจาก “อาชญากร” มาเป็น “ผู้ป่วย” เพื่อให้ผู้เสพยาเสพติดได้รับการบำบัดรักษาทางการแพทย์อย่างเหมาะสม แทนการถูกดำเนินคดีตามกระบวนการยุติธรรมทางอาญา โดยใช้รูปแบบการเบี่ยงเบนผู้เสพยาเสพติดออกจากกระบวนการยุติธรรม เพื่อช่วยให้การบริหารงานยุติธรรมทางอาญาด้านคดียาเสพติดมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ปัจจัยสำคัญที่เป็นตัวกระตุ้นให้แนวคิดการลดทอนความเป็นอาชญากรรมของคดียาเสพติดได้รับการกำหนดเป็นนโยบาย คือ สถานการณ์ปัญหายาเสพติดที่ทวีความรุนแรงมากขึ้นในทุกพื้นที่ของประเทศ ทุกภาคส่วนล้วนเห็นความสำคัญในการแก้ไขปัญหาดังกล่าวโดยนำมาตรการปราบปรามยาเสพติดมาใช้ทำให้มีการดำเนินคดีอาญาต่อผู้กระทำผิดเกี่ยวกับคดียาเสพติดจำนวนมาก จนก่อให้เกิดปัญหาคดีล้นศาล-คนล้นคุกตามมาในที่สุด ส่งผลให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องต้องการมาตรการอื่นๆ ที่จะนำมาแก้ไขปัญหาเหล่านั้น ประกอบกับประสบการณ์จากต่างประเทศ ได้มีพัฒนาการของการนำแนวคิดการลดทอนความเป็นอาชญากรรมของคดียาเสพติดไปกำหนดนโยบายใช้เพื่อแก้ไขปัญหายาเสพติด ซึ่งปัจจัยเกี่ยวกับความรุนแรงของสถานการณ์ปัญหายาเสพติด และประสบการณ์จากต่างประเทศข้างต้นมีอิทธิพลสำคัญต่อการนำข้อเสนอเชิงนโยบายเข้าสู่วาระนโยบายในการแก้ไขปัญหายาเสพติดของไทย ส่วนการกำหนดนโยบายนั้น พบว่าองค์ความรู้เกี่ยวกับการลดทอนความเป็นอาชญากรรมของคดียาเสพติดมีการพัฒนาจนสามารถทราบแนวทางในการนำมาปฏิบัติเพื่อแก้ไขปัญหา ประกอบกับตัวแสดงนโยบาย คือ ผู้นำทางการเมืองที่มีภาวะผู้นำในการปกครองประเทศ จึงเป็นผู้มีอำนาจตัดสินใจในการกำหนดนโยบายด้วยตนเอง และ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องทั้งหมดมีความเข้าใจต่อประเด็นการลดทอนความเป็นอาชญากรรมของคดียาเสพติดเป็นไปในทิศทางเดียวกัน ไม่มีความขัดแย้งระหว่างหน่วยงาน เล็งเห็นความสำคัญและได้ประโยชน์ร่วมกันจากการนำนโยบายไปปฏิบัติ ดังนั้น การส่งเสริมและสนับสนุนให้ทุกภาคส่วนเห็นถึงความสำคัญของการลดทอนความเป็นอาชญากรรมของคดียาเสพติด จะมีส่วนอย่างมากที่จะทำให้เกิดการขับเคลื่อนและกำหนดนโยบายการลดทอนความเป็นอาชญากรรมของคดียาเสพติดเพื่อนำมาใช้เป็นกลไกเสริมในการแก้ไขปัญหายาเสพติดในสังคมไทยให้เกิดประสิทธิผลอย่างยั่งยืน