Abstract:
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ในการศึกษาสัมฤทธิ์ผลของระบบการดำเนินคดีอาญาของไทยที่ปัจจุบันได้ให้ผู้เสียหายสามารถฟ้องคดีได้อย่างอิสระและอย่างกว้างขวาง นอกเหนือจากการรับรองให้ผู้เสียหายสามารถร้องทุกข์ให้เจ้าพนักงานดำเนินคดีได้อยู่แล้ว ทั้งนี้ เพื่อวิเคราะห์ความเหมาะสมในการยกเลิกอำนาจฟ้องคดีอาญาของผู้เสียหาย โดยผู้วิจัยได้เลือกคดีความผิดฐานฉ้อโกงเป็นกรณีศึกษาและดำเนินการวิจัยด้วยวิธีวิจัยเอกสารและวิจัยสนาม ซึ่งในการวิจัยสนามได้สำรวจข้อมูลการดำเนินคดีความผิดฐานฉ้อโกงที่ยื่นฟ้องต่อศาลอาญา ศาลแขวงพระนครเหนือและศาลแขวงดุสิต ในปี พ.ศ.2547 และสำรวจข้อมูลความเห็นเกี่ยวกับการดำเนินคดีอาญาของบุคคลที่เกี่ยวข้อง ผลการวิจัยสรุปได้ว่า การฟ้องร้องดำเนินคดีความผิดฐานฉ้อโกงของผู้เสียหายโดยรวมยังขาดสัมฤทธิ์ผลอยู่ อีกทั้งเป้าหมายการดำเนินคดียังคำนึงถึงประโยชน์ในทางทรัพย์สินมากกว่าการให้ใช้โทษทางอาญา ผู้เสียหายส่วนใหญ่ไม่ได้ใช้ช่องทางในการเยียวยาความเสียหายตามที่กฎหมายกำหนดไว้และมาตรการควบคุมตรวจสอบการดำเนินคดีของผู้เสียหายยังใช้ไม่ได้ผลเท่าที่ควร ขณะที่ผลการวิจัยยังแสดงให้เห็นว่าการฟ้องร้องดำเนินคดีโดยเจ้าพนักงานมีประสิทธิภาพที่สูงกว่าและผู้เสียหายยังสามารถมีส่วนร่วมและตรวจสอบการดำเนินคดี รวมถึงผู้เสียหายมีช่องทางและมีสัดส่วนในการได้รับการเยียวยาความเสียหายไม่น้อยไปกว่าการเลือกฟ้องคดีด้วยตนเอง นอกจากนี้การวิจัยเอกสารยังพบว่า การให้ผู้เสียหายฟ้องคดีอาญาได้อย่างกว้างขวางโดยทั่วไปได้ก่อให้เกิดผลกระทบต่อระบบการนำผู้กระทำผิดมาลงโทษของรัฐ ตลอดจนระบบการคุ้มครองสิทธิของบุคคลในคดีอาญา และแนวคิดทฤษฎีการดำเนินคดีอาญาในปัจจุบันยอมรับว่าการดำเนินคดีอาญาเป็นเรื่องส่วนรวมที่รัฐควรเข้ามามีบทบาท ซึ่งระบบการดำเนินคดีอาญาในต่างประเทศส่วนใหญ่ก็ได้ให้เจ้าพนักงานของรัฐเข้ามาเป็นผู้ฟ้องร้องดำเนินคดี อย่างไรก็ดี การฟ้องคดีของผู้เสียหายในประเทศไทยเป็นวัฒนธรรมที่มีมานาน การที่จะพิจารณายกเลิกอำนาจฟ้องคดีอาญาของผู้เสียหายจำเป็นต้องคำนึงว่าระบบการดำเนินคดีอาญาที่มาทดแทนสามารถรองรับผลกระทบที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงได้ทุกข้อทุกประเด็นและได้รับความเชื่อถือศรัทธาจากประชาชนเพียงพอแล้วหรือไม่ ซึ่งจากการสำรวจความเห็นของบุคคลที่เกี่ยวข้องพบว่า บุคคลส่วนใหญ่ยังเห็นว่าการเปิดโอกาสให้ผู้เสียหายสามารถฟ้องคดีอาญาได้มีความเหมาะสมและยังไม่เห็นด้วยกับการยกเลิกอำนาจฟ้องคดีอาญาของผู้เสียหาย แต่ผู้ให้ความเห็นดังกล่าวประมาณครึ่งหนึ่งก็ได้มีความเห็นต่อไปว่าควรจำกัดขอบเขตการฟ้องคดีของผู้เสียหายลงบ้าง ผู้วิจัยจึงเสนอแนะว่า การยกเลิกอำนาจฟ้องคดีอาญาของผู้เสียหายคงจะยังไม่เหมาะสมกับสภาพสังคมไทยในปัจจุบัน การจำกัดขอบเขตการฟ้องคดีของผู้เสียหายและเพิ่มมาตรการควบคุมตรวจสอบการดำเนินคดี พร้อมกับพัฒนากระบวนการดำเนินคดีของเจ้าพนักงานให้มีประสิทธิภาพ สร้างความเชื่อมั่นแก่ประชาชน ตลอดจนเพิ่มช่องทางให้ผู้เสียหายสามารถมีส่วนร่วมและตรวจสอบการดำเนินคดีได้มากขึ้นน่าจะเป็นวิธีการที่เหมาะสมมากกว่า
