Abstract:
ภาพถ่ายดาวเทียมแสงสว่างเวลากลางคืนได้รับการพิสูจน์ว่ามีประสิทธิภาพในการศึกษาการกลายเป็นเมือง (urbanization) จากหลายประเทศทั่วโลก ซึ่งส่วนใหญ่ใช้ในการศึกษาเชิงพื้นที่ระดับมหาภาค โดยข้อมูลแสงสว่างเวลากลางคืนที่นำมาประยุกต์ใช้ในการศึกษาเกี่ยวกับเมืองมีประโยชน์อย่างยิ่งต่อพื้นที่ที่ขาดแคลนข้อมูลทางสถิติ หรือ มีข้อมูลทางด้านเศรษฐกิจและสังคมที่ล้าสมัย ดังเช่นการจัดเก็บข้อมูลทางด้านเศรษฐกิจและสังคมที่ใช้งบประมาณในการจัดเก็บค่อนข้างมากจึงไม่สามารถจัดเก็บได้ทุกปี ทำข้อมูลส่วนใหญ่ไม่ได้รับการปรับปรุงให้ทันสมัย แต่สำหรับภาพถ่ายดาวเทียมแสงสว่างเวลากลางคืนเป็นข้อมูลสาธารณะที่สามารถเข้าถึงได้อย่างสะดวกและมีการปรับปรุงข้อมูลที่บ่อยกว่า จึงเป็นอีกเครื่องมือหนึ่งที่มีศักยภาพในการนำมาวิเคราะห์การเจริญเติบโตของเมือง งานวิจัยชิ้นนี้เป็นงานวิจัยชิ้นแรก ๆ ของประเทศไทยที่สามารถนำภาพถ่ายดาวเทียมแสงสว่างเวลากลางคืนมาประยุกต์ใช้ในการศึกษาการเจริญเติบโตของเมืองระดับจังหวัดของประเทศไทยได้อย่างมีประสิทธิภาพ วัตถุประสงค์หลักของงานวิจัยชิ้นนี้ คือ การทดสอบความสามารถในการใช้ข้อมูลภาพถ่ายดาวเทียมแสงสว่างเวลากลางคืนเพื่อเป็นตัวแทนข้อมูลเศรษฐกิจและประชากร ภายใต้บริบทของการวิเคราะห์ความเจริญเติบโตของเมืองตามทฤษฎีพื้นฐานเศรษฐกิจ โดยศึกษาข้อมูลตั้งแต่ปี 2538-2553 ของความสัมพันธ์แบบอนุกรมเชิงเวลาระหว่างความเจริญเติบโตของเมืองที่ได้จากข้อมูลแสงสว่างเวลากลางคืนกับข้อมูล GPP และกับข้อมูลประชากรรายจังหวัดในประเทศไทย ทำให้สามารถอธิบายความเหมาะสมและข้อจำกัดของการใช้แสงสว่างเวลากลางคืนกับกลุ่มจังหวัดต่าง ๆ ได้ ผลการศึกษาพบว่า แสงสว่างเวลากลางคืนทั้ง Dark & Bright Nighttime Light และ Intensity of Light สามารถใช้วิเคราะห์ความเจริญเติบโตของเมืองแทนข้อมูล GPP และประชากรได้ อย่างไรก็ตามวิธีการใช้แสงสว่างแบบ Intensity of Light สามารถใช้แทนข้อมูล GPP และประชากรได้ดีกว่าวิธีการใช้แสงสว่างแบบ Dark & Bright Nighttime Light และถึงแม้ว่าในภาพรวมระดับประเทศแสงสว่างแบบ Intensity of Light สามารถวิเคราะห์ความเจริญเติบโตของเมืองแทนข้อมูล GPP ได้ร้อยละ 61 และสามารถวิเคราะห์ความเจริญเติบโตของเมืองแทนข้อมูลประชากรได้ถึงร้อยละ 98 ในรายละเอียดของผลการศึกษาพบว่า จังหวัดที่สามารถใช้แสงสว่างวิเคราห์ความเจริญเติบโตของเมืองแทนข้อมูล GPP ได้ดี คือ จังหวัดศูนย์กลางการค้าและบริการระดับประเทศ เมืองการค้าและบริการที่มีเศรษฐกิจขนาดเล็ก เมืองเกษตรกรรม และจังหวัดที่สามารถใช้แสงสว่างวิเคราะห์ความเจริญเติบโตของเมืองแทนข้อมูลประชากรได้ดี คือ จังหวัดขนาดกลางที่มีความหนาแน่นสูง สำหรับเมืองที่ไม่ควรใช้แสงสว่างวิเคราะห์ความเจริญเติบโต ได้แก่ จังหวัดที่เป็นศูนย์กลางระดับภูมิภาค เนื่องจากจังหวัดเหล่านั้นมีความแตกต่างของความเจริญเติบโตระหว่างอำเภอสูงมาก
