แผนงานวิจัยผู้สูงอายุกับคลังทรัพยากรภูมิปัญญาไทยด้านดนตรีไทใหญ่ภาคเหนือ (จังหวัดเชียงใหม่)

Abstract

การวิจัยนี้มุ่งศึกษาผู้สูงอายุกับคลังทรัพยากรภูมิปัญญาไทยในจังหวัดเชียงใหม่ ด้านวัฒนธรรมดนตรีไทใหญ่ พิธีกรรมและความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับการถ่ายทอดความรู้ สัญลักษณ์และความหมายของกลองก้นยาว ผลการวิจัยพบว่า ศิลปินผู้สูงอายุมีบทบาทเป็นผู้รวบรวมองค์ความรู้ทางด้านวัฒนธรรมดนตรีอันมีเนื้อหาละเอียดและสมบูรณ์กว่าคนรุ่นหลัง และยังคงเป็นผู้ทำหน้าที่สืบสานวัฒนธรรมการบรรเลงทุกๆ ประเภทไม่ว่าจะเป็นการอ่านธรรม การเฮ็ดความ การฟ้อนประเภทต่าง ๆการตีกลองก้นยาว กลองมองเซิง หรือการแสดงลิเกจ้าดไต และพบว่าปี่น้ำเต้า เป็นเครื่องเป่าที่มีผู้สูงอายุเพียง ๑ ท่านบรรเลงได้ และกำลังจะสูญหายไปในไม่ช้า ในด้านพิธีกรรมและความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับการถ่ายทอดความรู้พบว่า การถ่ายทอดความรู้ในด้านดนตรีเป็นไปในลักษณะมุขปาฐะ พิธีกรรมและความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับการถ่ายทอดความรู้สะท้อนให้เห็นถึงอิทธิพลของความเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนาประสมประสานกับความเชื่อในเรื่องสิ่งเหนือธรรมชาติ พิธีกรรมไหว้ครูสะท้อนภาพรวมวัฒนธรรมของศิลปินดนตรีชาวไทใหญ่ ในการเป็นผู้มีความกตัญญูรู้คุณ มีความเคารพนบนอบต่อครูและผู้อาวุโส ศิลปินดนตรีผู้สูงอายุชาวไทใหญ่มีบทบาทสำคัญในการถ่ายทอดภูมิปัญญาในด้านดนตรี พิธีกรรมและความเชื่อไปยังคนรุ่นหลัง ผลการวิจัยเรื่องสัญลักษณ์และความหมายของกลองก้นยาวจังหวัดเชียงใหม่พบว่าคลังทรัพยากรภูมิปัญญาของผู้สูงอายุชาวไทใหญ่มีบทบาทสำคัญในการถ่ายทอดภูมิปัญญาความรู้ทางด้านการลงอักขระและความเชื่อในงานช่างทำกลองก้นยาว ความหมายและสัญลักษณ์ที่พบในกลองก้นยาวของจังหวัดเชียงใหม่ จำแนกออกได้เป็น ๒ กลุ่มตามกลุ่มอายุ คือ กลุ่มที่เป็นสัญลักษณ์และความหมายที่สืบทอดมาจากมโนทัศน์ของภูมิปัญญาผู้สูงอายุพบว่าสีดำเป็นสีที่ใช้สำหรับการตกแต่งกลองก้นยาว สะท้อนวิถีชีวิตความเป็นอยู่กับธรรมชาติ กลุ่มที่เป็นสัญลักษณ์และความหมายของช่างทำกลองชาวไทใหญ่รุ่นใหม่ พบว่าสีที่ใช้ในการตกแต่งนิยมใช้สีเขียว สีเหลือง สีฟ้าและสีแดง มีลวดลาย สะท้อนให้เห็นถึงอุดมการณ์ทางการเมืองที่ได้รับการถ่ายทอดปรากฏเป็นรูปธรรมเชิงสัญลักษณ์ จากการศึกษากลองก้นยาวทั้งหมด ๑๓๒ ใบใน ๙ อำเภอที่มีชุมชนชาวไทใหญ่พำนักอยู่ พบว่าความยาวเฉลี่ยของกลองก้นยาวคือ ๗๐นิ้ว คลังทรัพยากรภูมิปัญญาของผู้สูงอายุชาว ไทใหญ่นับได้ว่ามีบทบาทสำคัญในการช่วยอนุรักษ์ ฟื้นฟู และเผยแพร่วัฒนธรรมดนตรีไทใหญ่ให้ดำรงอยู่ได้เป็นอย่างดีตราบจนปัจจุบัน